Sâhib-Atâoğulları Beyliği
Bu beyli in kurucusu Ebû Bekir o lu Hüseyin o lu Sâhib Ata Fahreddin Ali, 1266'dan 1285'e kadar 19 yıl Türkiye vezîri idi. Büyük bir devlet adamı olarak tanınmış, pek çok da hayır eseri bırakmış, ilmi ve güzel sanatları himaye eylemiştir. Sâhib Ata, hayatında Afyon'u malikâne olarak aldı. O zamana kadar "Kara Hisar" denen şehre onun adına izafeten "Karahisâr-ı Sâhib dendi. Sonra "Afyonkarahisar" olmuştur. Çünkü Anadolu'da başka "Kara Hisar"lar da vardı ki, en tanınmışı, şebinkarahisâr'dır ve eski adı şarkî Kara Hisar'dır.
Sâhib Ata, o ullarının niyabeti ile Afyon başkent olmak üzere çevrenin beyli ini idare etti. 1285 Kasımında Aksaray'da öldü. O ulları Tâceddin Hüseyin ile Nusreteddin Hasan, 1276 Mayıs'ında yani babalarından önce öldürülmüşlerdi. Kızı Melike Hatun'un da adını biliyoruz. Yerine geçen torunu şemseddin Ahmed Bey, Hasan Bey'in o ludur. Ahmed Bey, Germiyano lu'nun damadı idi. O da öldürülünce yerine o ulları Nusreteddin Ahmed ve Muzaffereddin Devlet beyler geçtiler. Ahmed Bey, tahttan feragat edip Kütahya'ya ana tarafından ba lı bulundu u Germiyan Sarayı'na gitti. 1308'e kadar Türkiye Hakanlı ı'nın bir parçasını teşkil eden beylik, sonuna kadar ılhanlılar'ı metbû tanımıştır. Önce bütün Afyon çevresine hâkimken, gittikçe küçülmüş, şehirle civarından ibaret kalmış, daha fazla Germiyan tesirine düşmüş, nihayet Germiyan beyli ine katılmıştır. Devlet Bey'in o ulları, Germiyano ulları zamanında da şehirde nafiz olmuşlardır. Bazı kitaplarda Afyon'a, bu Devlet Bey'e izafeten "Kara-Hisâr-ı Devle" de denilmektedir.
Karamano lu Mehmed Bey ve düzmece Selçuklu şehzâdesi Siyavuş'un Konya'ya hâkim olmaları üzerine Sâhib Atâo ulları Karahisar'da asker toplayarak onlara karşı harekete geçtiler.Siyavuş ve Mehmed Bey de Akşehir istikametinde yürüdüler. Tâceddin Hüseyin ve Nusreddîn Hasan bu mücadelede öldürüldüler (1277). Bundan sonra beyli in başına Hasan'ın o lu şemsedîn Mehmed geçti. Onun devrinden itibaren takriben yirmi yıl süreyle Denizli bölgesi Sâhib Atâo ulları ve Germiyano ulları arasında bir çekişme sahası olmuştu. ılhanlı Beylerbeyi Emîr Çoban Anadolu'ya geldi i zaman itaatlerini bildiren Anadolu beylikleri arasında Sâhib Atâo ulları da bulunuyordu (1314). Bu beyli in başında daha sonra şemseddîn Mehmed'in o lu Nusreteddîn Ahmed'i görüyoruz.
ılhanlıların Anadolu valisi Timurtaş, batı uçlarında gaza yapan Türkmenleri itaat altına almak için ilerledi i sırada Nusreteddîn Ahmed Germiyano ullarının yanına kaçtı. Daha sonra Timurtaş'ın Mısır'a kaçmak zorunda kalması üzerine (1327) Nusreteddîn Ahmed ülkesine döndü ve Germiyano ullarının hâkimiyetini tanıdı. Onun 1342'den sonra öldü ü tahmin ediliyor. Bu tarihten sonra Sâhib-Atâo ullarının toprakları Germiyano ulları tarafından ilhak edilmiştir.
Bu beyli in kurucusu Ebû Bekir o lu Hüseyin o lu Sâhib Ata Fahreddin Ali, 1266'dan 1285'e kadar 19 yıl Türkiye vezîri idi. Büyük bir devlet adamı olarak tanınmış, pek çok da hayır eseri bırakmış, ilmi ve güzel sanatları himaye eylemiştir. Sâhib Ata, hayatında Afyon'u malikâne olarak aldı. O zamana kadar "Kara Hisar" denen şehre onun adına izafeten "Karahisâr-ı Sâhib dendi. Sonra "Afyonkarahisar" olmuştur. Çünkü Anadolu'da başka "Kara Hisar"lar da vardı ki, en tanınmışı, şebinkarahisâr'dır ve eski adı şarkî Kara Hisar'dır.
Sâhib Ata, o ullarının niyabeti ile Afyon başkent olmak üzere çevrenin beyli ini idare etti. 1285 Kasımında Aksaray'da öldü. O ulları Tâceddin Hüseyin ile Nusreteddin Hasan, 1276 Mayıs'ında yani babalarından önce öldürülmüşlerdi. Kızı Melike Hatun'un da adını biliyoruz. Yerine geçen torunu şemseddin Ahmed Bey, Hasan Bey'in o ludur. Ahmed Bey, Germiyano lu'nun damadı idi. O da öldürülünce yerine o ulları Nusreteddin Ahmed ve Muzaffereddin Devlet beyler geçtiler. Ahmed Bey, tahttan feragat edip Kütahya'ya ana tarafından ba lı bulundu u Germiyan Sarayı'na gitti. 1308'e kadar Türkiye Hakanlı ı'nın bir parçasını teşkil eden beylik, sonuna kadar ılhanlılar'ı metbû tanımıştır. Önce bütün Afyon çevresine hâkimken, gittikçe küçülmüş, şehirle civarından ibaret kalmış, daha fazla Germiyan tesirine düşmüş, nihayet Germiyan beyli ine katılmıştır. Devlet Bey'in o ulları, Germiyano ulları zamanında da şehirde nafiz olmuşlardır. Bazı kitaplarda Afyon'a, bu Devlet Bey'e izafeten "Kara-Hisâr-ı Devle" de denilmektedir.
Karamano lu Mehmed Bey ve düzmece Selçuklu şehzâdesi Siyavuş'un Konya'ya hâkim olmaları üzerine Sâhib Atâo ulları Karahisar'da asker toplayarak onlara karşı harekete geçtiler.Siyavuş ve Mehmed Bey de Akşehir istikametinde yürüdüler. Tâceddin Hüseyin ve Nusreddîn Hasan bu mücadelede öldürüldüler (1277). Bundan sonra beyli in başına Hasan'ın o lu şemsedîn Mehmed geçti. Onun devrinden itibaren takriben yirmi yıl süreyle Denizli bölgesi Sâhib Atâo ulları ve Germiyano ulları arasında bir çekişme sahası olmuştu. ılhanlı Beylerbeyi Emîr Çoban Anadolu'ya geldi i zaman itaatlerini bildiren Anadolu beylikleri arasında Sâhib Atâo ulları da bulunuyordu (1314). Bu beyli in başında daha sonra şemseddîn Mehmed'in o lu Nusreteddîn Ahmed'i görüyoruz.
ılhanlıların Anadolu valisi Timurtaş, batı uçlarında gaza yapan Türkmenleri itaat altına almak için ilerledi i sırada Nusreteddîn Ahmed Germiyano ullarının yanına kaçtı. Daha sonra Timurtaş'ın Mısır'a kaçmak zorunda kalması üzerine (1327) Nusreteddîn Ahmed ülkesine döndü ve Germiyano ullarının hâkimiyetini tanıdı. Onun 1342'den sonra öldü ü tahmin ediliyor. Bu tarihten sonra Sâhib-Atâo ullarının toprakları Germiyano ulları tarafından ilhak edilmiştir.
