Patent Duktus Arteriozus doğuştan gelen kalp hastalıkları arasında sık karşılaşılanlardan biridir. Genellikle acil müdahale gerektirmese de, tedavi önemlidir. Aksi takdirde kalp zarı iltihabı ya da akciğer damar tıkanıklığı gibi çok tehlikeli problemlere kapı aralayabilir.
Patent Duktus Arteriozus Nedir?
Patent Duktus Arteriozus (PDA), yenidoğan bebeğin kalp damarları arasındaki kapanması gereken bir kanalın açık kalması durumudur.
Anne rahmindeyken kalbimizden çıkan iki damarın arasında bir bağlantı bulunur. Bu iki büyük damardan biri aorttur, vücuda kan gönderir. İkincisi ise pulmoner arterdir, akciğere kan gönderir.
Patent: Açık demektir.
Duktus: Kanal anlamına gelir.
Arteriozus: Atar damarlarla ilgili, atar damarlar arası gibi anlamlara gelir.
Sağlıklı bir bebekte doğumdan önce açık olan bu kanal, doğumdan sonraki (genellikle) ilk 15 saat içinde kapanır. PDAda ise doğumdan sonra da açık kalır.
Doğumdan Önce Neden Açık? Doğumdan Sonra Neden Kapanması Gerekiyor?
Temel neden, bebeğin ana rahminde iken akciğerlerini kullanmıyor oluşudur. Ana rahmindeki bebek ihtiyaç duyduğu oksijeni akciğerinden değil, plasentadan alır.
Doğmamış olan bebekte sağlıklı bir durum olan Patent Duktus Arteriozus, akciğere erişen kanın azaltılmasını sağlar. Kalpten çıkan kanın sadece %10 kadarı akciğere gider. Bu sayede bebeğin diğer organları daha güzel kanlanır.
Ama doğumdan sonra akciğerler kullanılmaya başlar. Bu sefer kanın akciğerlere erişebilmesi için kanalın kapanması gerekir. Aksi takdirde bebeğin kanı yeterli miktarda oksijenlenemeyebilir.
Not: Bu kanalın doğumdan önce kapanması, bebekte kalp yetmezliğine neden olabilir.
PDA Nasıl Kapanıyor?
Kanalın açık kalmasını sağlayan etkenlerden biri prostaglandin seviyeleridir. Doğumla birlikte bebeğin plasentadan ayrılması ile prostaglandin azalıyor. Ayrıca akciğerlerin çalışması ile kanın oksijen seviyesi yükselir. Bu sayede akciğere giden damardaki direnç kırılarak kanal kapanır.
Kendiliğinden Kapanma İhtimali Var mı?
PDA doğumdan sonra ilk birkaç gün içinde kapanmasa bile, sonradan kapanma ihtimali oldukça yüksektir. Her dört PDAlı bebeğin üçünde doğumdan sonraki ilk üç ay içerisinde kanal kapanmaktadır.
Ancak aşağıdaki durumlarda kendiliğinden kapanma ihtimali düşer:
Açıklık beşinci aya kadar devam etmişse
Prematüre (erken) doğanlarda
Akciğer sorunları olan bebeklerde
PDA Gerçekleri
Doğuştan gelen kalp sorunları arasında yaygın görülenlerinden biridir.
Bebekteki tek sorun PDA ise, yaşam oranı son derece yüksektir.
Çoğu PDAlı bebeğin kalbinde başka bir anormal durum gözlenmez.
Patent Duktus Arteriozus Hangi Sorunlara Yol Açar?
PDA oksijence zengin olan kanın, fakir olan kanla karışmasına yol açar. Sonuç olarak akciğerlere gereğinden fazla miktarda kan gönderilir. Bu durum kalbin zorlanmasına ve pulmoner arterdeki (akciğere kan taşıyan damardaki) tansiyonun artmasına neden olabilir.
Bebeklerde PDA Belirtileri
PDA açıklığı küçük olursa herhangi bir belirti görülmeyebilir. Ancak açıklık büyüdükçe belirtiler doğmaya başlar. Olası sorunlar şunlardır:
Güçlü nabız
Hızlı nefes alıp verme, taşipne, hırıltı
Nefes darlığı
Mama yerken veya emerken terleme, normal zamanlarda aşırı terleme
Boğuk ağlama
Beslenme güçlüğü ve gelişim geriliği
Kolay yorulma
PDA açıklığı çok büyük olursa aşağıdaki belirtiler de ortaya çıkabilir:
Öksürük
Alt solunum yolları iltihabı, zatürre
Atelektazi
Kalp yetmezliği
Yetişkinlerde PDA Belirtileri
Bazı vakalarda belirtiler çok hafif yaşanmaktadır. Öyle ki PDAsı olmasına rağmen çocukluk çağına, hatta yetişkinliğe kadar durumu fark edilmemiş bireyler vardır. Bu kişilerde ilerleyen dönemde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
Kalp ritminde düzensizlik
El ve ayaklarda morarma
Vücutta halsizlik ve yorgunluk
Kalp yetmezliği
Patent Duktus Arteriozus Nedenleri ve Risk Faktörleri
Genetik Etkenler
Patent Duktus Arteriozusun neden ortaya çıktığı ayrıntılı olarak bilinmiyor. Ancak sonraki nesillerde görülme eğilimi nedeni ile genetik etkenlerin rol aldığı tahmin ediliyor. Bir bebekte PDA varsa, aynı anne ve babanın sonraki çocuklarında da PDA görülme riski %5tir.
Not: PDA, kız bebeklerde erkek bebeklere oranla iki kat daha sık görülmektedir.
Hamilelikte Yaşanan Sorunlar
Hamile kişide kızamıkçık ortaya çıkarsa, bebekte PDA riski yükseliyor. Kızamıkçık hamileliğin ilk üç ayında görülürse risk daha da büyüyor. Yine aşağıdaki durumlar da bebeğin kromozom yapısında bozulmalara ve PDAya neden olabiliyor:
Hamile kadının alkol tüketmesi (fetal alkol sendromu)
Hamile kadının uyuşturucu madde kullanması
Veya doktor tavsiyesi olmaksızın ilaç kullanması
Düşük Doğum Kilosu ve Prematüre Doğum
Doğum kilosu 2500 gramın altında olan bebeklerde PDA riski %30 gibi yüksek bir orana kadar çıkabilmektedir. 1500 gramın altına düşüldüğünde ise risk %30u aşmaktadır.
Yine 32. haftadan sonra doğan prematüre bebeklerde PDA riski %20ye kadar çıkabilmektedir. 28. haftadan daha erken doğan bebeklerde ise bu risk katlanarak %60a kadar çıkabilmektedir.
Bazı Diğer Sorunlar
Aşağıdaki sorunları olan bebeklerde PDA görülme riski daha yüksektir:
Akciğer problemleri (akciğerlerin kandaki prostaglandini temizleyebilecek kadar gelişmemiş olması, düz kasların gelişmemiş olması vb.)
Başka kalp rahatsızlıkları
Down sendromu
Yenidoğan respiratuar distres sendromu
Not: Yüksek rakımda dünyaya gelmiş olan bebeklerde de PDA riski nispeten yüksektir. Bunun nedeni yüksek rakımda oksijene erişimin azalmasıdır.
Patent Duktus Arteriozus Tedavisi
Patent Duktus Arteriozus (PDA) genellikle acil müdahale gerektirmeyen bir sorundur. Ancak açıklığın kesinlikle kapatılması (veya kendiliğinden kapanması) gerekir. Çünkü PDA kalp dokularını enfeksiyon riskine (endokardit-kalp zarı iltihabı) açık hale getirmektedir.
Tedavi edilmezse ilerleyen dönemlerde aşağıdaki sorunlara da kapı aralanabilir:
Akciğer damarlarında tıkanma
Kalp büyümesi
Eisenmenger sendromu
1. İlaç Tedavisi
Hastane ve uzman şartları gibi nedenlerle en yaygın uygulanan tedavilerden biridir. Bebeğe damar yolundan indomethacin veya ibuprofen içerikli ilaçlar verilir. İlaç tedavisi, diğer müdahaleler uygulanmasa bile kanal açıklığının kapanma şansını iki katına çıkarmaktadır.
Ayrıca;
Konjestif kalp yetmezliği de söz konusu ise digoxin ve bazı idrar söktürücü ilaçlar verilebilir.
Kanal kapanana kadar mikroplara karşı ciddi önlem alınması gerekir. Bu nedenle diş tedavisi gibi bakteri girişine yol açabilecek prosedürler uygulanmadan önce antibiyotik verilmesi önerilebilir.
İlaç tedavisinin cerrahi müdahaleye karşı bir üstünlüğü olup olmadığı kesin değildir. Çünkü ilaç tedavisinde bazı vakalarda PDA kapanmasına rağmen, ilerleyen dönemde tekrar açılabilmektedir.
2. Cerrahi Müdahale
Büyük PDAda standart tedavi yöntemi cerrahi müdahaledir. Müdahale esnasında kanal medikal iplerle bağlanarak kapatılır.
Doğum kilosu çok küçük olan prematüre bebeklerde bile başarı oranı oldukça yüksek olan bir ameliyattır.
Kalp veya solunum sorunları yaşayan bebeklerde cerrahi müdahale aciliyet kesbedebilir.
Taburcu olma süresi genellikle 2-3 gündür.
3. Kardiyak Kateterizasyonu
Bu müdahalede doktor bebeğin kasığındaki damardan ince bir tüple girer. Damar içerisinden kalbe kadar ilerler, açık olan kanalı medikal bir aparatla kapatır. Başarı oranı yüksek bir operasyondur. 1 yaşını geçmiş PDAlı bebeklerde en sık kullanılan yöntemdir.
Not: Tedavi edilmeyen PDA vakalarında 20 yaşına kadar yaşama oranı %80, 45 yaşına kadar yaşama oranı %58, atmış yaşına kadar yaşama oranının ise %40 olduğu tahmin edilmektedir.
