Kar kuvveti ve çığlar

Kar yapılar üzerinde birikerek oluşturduğu yükler (hidrostatik yükler) sonucu çatı çökmelerine neden olduğu gibi yoğun olarak gözlendiği bölgelerde göz önüne alınan alanın meteorolojik özelliklerine bağlı olarak dik eğimli çıplak arazi kesimlerinde birikime uğraması ile yerleşim alanlarını ve canlıları çığ tehlikesi (hidrodinamik yükler) ile karşı karşıya bırakmaktadır.

İrili ufaklı kar kütlelerinin hızlıca kayma veya düşmesi ile ortaya çıkan kar çığlarının binlercesi kar yağışları ile birlikte dağlık bölgelerde her kış görülür ve bazıları bu bölgelerdeki yerleşim birimleri dağ spor ve turizm tesisleri haberleşme ulaşım enerji nakil hatları sanayi askeri ve diğer benzeri tesisler için büyük tehlikeler oluşturduğu gibi can kayıplarına da sebep olurlar. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Kara Deniz Bölgesi’nin iç kesimlerinde bir çok yerleşim birimi de karla kaplı orman örtüsünün yok edildiği sarp yamaçlarda bulunmakta ve gelişmektedir. Bu nedenle bu yerleşim birimlerinin çoğu çığ tehdidi altındadır. Çığ oluşumunda daha çok yörenin topoğrafik ve meteorolojik koşulları etkilidir. Bu yörelerin topoğrafik şartları meteorolojik şartlar gibi günden güne değişmediği için çığ tahminleri yörenin değişen meteorolojik şartları takip edilerek yapılır.

Öneriler:Birçok ülkede yılladır çığı araştıran ve çığ tehlikesi ile ilgili tahminler yapıp çığ ikaz bültenlerini hem yerel hem de bölgesel olarak yayınlayan merkezler kurulmuştur. Bunlara örnek olarak İsviçre’de Federal Institute for Snow and Avalanche Research (FISAR) Kanada’da Division of Building Research (National Research Council) ve Glociology Division Inland Waters Directorate Fisheries and Environment Canada (AESC) ABD’de Colorado Avalanche Information Center (CAIC) ve U.S. Forest Service (USFS) Japonya’da Institute of Snow and Ice Studies ve Fransa’daki Meteorologie Nationale and Centre d’Etudes de la Neige sayılabilir. Ülkemizde Batman’ın 11 haneli Artılı mezrasında çığ düşeceği tesadüfen önceden haber alınıp harekete geçilebildiği için 75 kişi ölümden kurtarılabilmiştir [23 24 Şubat 1992 Milliyet]. Çığ felaketine karşı en ekonomik ve etkili savunma ve korunma yöntemi de çığ tahminidir. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de gerektiğinde günlük “Çığ Tahmin Bültenleri”ni hazırlayıp yayınlayacak teknik bir ünitenin DMİ bünyesinde veya ona bağlı olarak kurulması gerekir. Gelişmiş ülkelerdeki gibi ülkemizde de gerektiğinde 2-aşamalı ve yerel çığ ihbarları (sırasıyla “Çığ Gözetleme ve Çığ Uyarısı&#8221Wink ile insanlarımız bilgilendirilme yoluna gidilebilmesi için gerekli organizasyon ve hazırlıklar bir an önce yapılmalıdır.Benzer şekilde çığ bölgelerinde çığ tehlikesi henüz büyümemişken kar tabakalarını patlayıcılar veya mekanik bir şekilde tahrik edip yamaçlarda kar birikmesine ve dolayısıyla çığ potansiyelinin oluşmasına önceden engel olunabilmesi; çığ bölgesindeki avcılar dağcılar spor ve kayak yapanlar ulaşım araçlarındaki yolcular kamu ve güvenlik görevlileri gibi hareketli hedeflerin çığ tehlikesine karşı uyarılabilmesi ve yetkililer tarafından bölgenin zamanında kısa bir süre için boşaltılabilmesi tümüyle sağlıklı bir şekilde yerel meteorolojik şartların doğru gözlenmesi ve analiziyle mümkündür. Bu nedenle hidro-meteorolojik ölçüm ağının ülkemizin dağlık alanlarına yaygınlaştırılması ve dağlardaki hava durumunu da tahmin edebilecek gelişmiş küçük grid mesafeli bir nümerik hava tahmin modeline acilen ihtiyaç vardır.Kar kaymaları sonucu ortaya çıkan çığ tehlikelerinin tahmini mevcut olan ve gelecekte oluşacak kar tabakalarının kararsız olup olmayacakları olasılığı üzerine kurulur. Böylece çığ öngörülerinde kar tabakalarının gelecekteki durumu beklenen yağış ve rüzgarla mevcut kar örtüsünün üzerinde oluşacak ilave yük yağış değişen hava sıcaklığı ve güneşlenme ile birlikte kar tabakasında oluşacak başkalaşım sonucu kar tabakasının değişen dayanıklılığı hakkında fikir yürütülmesi gerekir. Bu nedenle çığların oluşumunu önceden tahmin edebilmek için kar örtüsünün yapısal özelliklerinin ve atmosferik şartların dikkatli bir şekilde sürekli olarak izlenip analiz edilmesi gerekir.Türkiye’de de kış ve yayla turizmine açılacak alanlara kurulacak Dağ Spor ve Turizm Tesisleri’nin planlanmasında güvenliğin sağlanması ile birlikte Sürdürülebilir Spor ve Yeşil Oyunlar (Sustainable Sports Games Green) sayılabilmeleri ve çevre-duyarlı bir tesis olabilmeleri için özel hidro-meteorolojik etütlerinin yapılması şarttır. Bu tesislerin işletilmesi süresince de tesise (çığ ve kar rastları için) özel bir hidro-meteorolojik gözlem şebekesi kurulup meteoroloji mühendisleri tarafından işletilerek tesis civarındaki çığ potansiyelinin sürekli olarak takip edilmesi de gerekir. Ayrıca DMİ tarafından Dağ Sporları ve Turizmi için özel hava durumu raporları da hazırlanıp yayınlanmalıdır.Ülkemizde bu konuda bilimsel çalışmaların yapılabilmesi için DMİ ile birlikte Afet İşleri Genel Müdürlüğü bir “Çığ Veri Tabanı” oluşturulup tüm araştırmacılara sunmalıdır.T.C. bir çok kamu kurum ve kuruluşu gibi Afet İşleri Genel Müdürlüğü de bu konuda Meteoroloji Mühendislerinden de yararlanma yoluna gitmek zorundadır.Doğru bina tasarımı için kar yüklerinin hesaplanması ve yeni meteorolojik veriler ile sürekli olarak yenilenmeleri gerekmektedir.

Konunuz onaylanmıştır.