Futbol ve 'Video Yardımcı Hakem' Sistemi…

İzmir Kulüpler Birliği Kurucu ve Danışma Kurulu Üyesi ve İzmir Gençlik ve Spor Eski İl Müdürü Bahri Vreskala, Futbol Tarihini ve VAR Sistemi'nin günümüz futboluna etkilerine dikkat çektiği yazısında, VAR'ın kurallarına da değindi. TFF'nin VAR Kayıtları'nı açıklama konusunda geç kaldığını söyleyen Vreskala, VAR'ın hayatımıza girdiği 2018 yılında gündeme getirdiği 'kayıtların yayaınlanması' önerisinin o dönemde hayata geçirilmesiyle şimdiki sorunların yaşanmayacağını savundu. Bahri Vreskala, yazısında şu noktalara dikkat çekti: 'Futbolda dünyanın en üst düzey yönetim organı olan FİFA – Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği, 21.Mayıs.1904 yılında, Fransa, Belçika, Danimarka, Hollanda, İspanya, İsviçre ve İsveç federasyon temsilcileri tarafından kuruldu. FİFA’ya göre futbola benzeyen ve bilimsel kanıtlara sahip olan ilk oyunun, MÖ 300-200 yıllarında Çin’de askeri eğitim amacıyla oynanan cuju’ya dayandığı belirtilmektedir. FIFA’ya göre Futbol, modern anlamda 1848 Yılında İngiltere’de doğmuş ve Cambridge Üniversitesi tarafından oluşturulan Cambridge Kuralları, Futbolun ilk Yazılı Kitabesi olarak tarihe geçmiştir. İlerleyen zaman içinde Türk İdman Cemiyetleri İttifakı’nın kurulmasının ardından, 1923 yılında Şehzadebaşı’ndaki Letafet Apartmanı salonunda Yusuf Ziya Öniş başkanlığında yapılan toplantıda Futbol Heyet-i Müttehidesi adıyla Türk sporunun ilk teşkilatı olan “Türk Futbol Federasyonu” kuruldu. Daha sonra ilk Futbol Federasyonumuz FİFA’ya müracaat etmiş ve 21.Mayıs.1923 tarihinde FİFA’nın 26. Üyesi Türkiye olmuştur. FİFA üyesi olan ülkemiz, ilk milli futbol karşılaşmasını, Cumhuriyetin ilanından üç gün önce oynadı. 26 Ekim 1923 tarihinde İstanbul Taksim Stadı’nda Romanya ile oynanan bu karşılaşma 2-2 sonuçlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra sporumuzda önemli atılımlar yapıldı. Gazi Mustafa Kemal Atatürk gençlerimize çok güveniyordu. O kadar ki; Ülkemizin geleceğini, Vatanımızı gençlere emanet etmişti. Birçok ilk’lerin, devrimlerin yanında, spora da çok önem veriyordu. Konuşmalarında, “Ben Sporcunun Zeki, Çevik ve aynı zamanda Ahlaklısını Severim” sözleriyle, gençlerimizi spora teşvik ediyor, yönlendiriyordu. Cumhuriyet’in kurulmasından kısa bir zaman sonra Ülkemiz 1924 Paris Olimpiyatların katıldı. 1936 Olimpiyatlarında ise Milli güreşçimiz Yaşar Erkan altın madalya kazandı. Günümüzde gençlerimiz kendilerine olan güvenleri boşa çıkarmadıklarını dünya ülkeleri arasında yapılan yarışmalarda, ferdi ve takım halinde aldıkları başarılı sonuçlarla gösterdiler.2002 yılında, Futbolda A Milli Takımımızın kazandığı dünya üçüncülüğü hepimizi gururlandırdı. Cumhuriyetimizin kuruluşundan günümüze kadar 1924, 1961 ve 1982 yıllarında olmak üzere şu ana kadar üç Anayasa yapılmıştır. 1924 ve 1961 Anayasalarında Spor ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. 07.Kasım 1982 tarihli yeni Anayasa ile sporun temel bir hak olduğu kabul edildi ve ilk defa spora yer verildi. Spor, sporcu Anayasa teminatı altına alındı. (Madde 59: Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder. Devlet başarılı sporcuyu korur.) 1951 yılında profesyonelliğin kabul edilmesi ile futbol bir meslek dalına dönüştü ve gelişti. Türkiye futbol ligleri günümüzdeki yapısına kavuşuncaya kadar değişik isimler altında oynandı. İlk profesyonel futbol ligi, 1959 yılında, şu andaki adı Süper Lig olan Milli Lig kurulmuştur. 1963 yılında, şu andaki adı 1. Lig olan Türkiye 2. Futbol Ligi, daha sonraki yıllarda Türkiye 3. Ligi kuruldu. Zaman içinde, futbolu daha çekici, adil hale getirmek için, futbol kurallarında çalışmalar yapıldı. Son olarak VAR sistemi devreye alındı. VAR, futbol dünyasında son dönemde yaygın şekilde kullanılan bir terimdir. Söz konusu terim “ video assistant referee” açılımının kısaltmasıdır. Bu terimin Türkçe karşılığı “video yardımcı hakem” uygulaması demektir. VAR’da amaç tamamen kusursuz ve hatasız bir 90 dakikanın oynanması kesinlikle değildir. VAR’ın öncelikli amacı hakemler tarafından bariz olarak yapılan bazı büyük hataların yaşanmamasıdır. VAR, futbol müsabakalarında hakemlerin hata yapmasını önlemek için kurulmuş gelişmiş bir sistemdir. VAR sistemi devredeyken hakemlerin sürekli olarak VAR’a başvurması teşvik edilmemektedir. Ayrıca futbolcuların hakemi VAR’a başvurması için yönlendirmesi kesinlikle yasaktır. Futbolda yeni bir dönemi başlatan, 2018 Dünya Kupası karşılaşmalarında kullanılan, Video Yardımcı Hakem sistemi, FİFA Dünya Kupası, Güney Amerika Futbol Konfederasyonu (CONMEBOL), Avustralya, Belçika, Brezilya, Çin, Çekya, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Güney Kore, Hollanda, Polonya, Portekiz, Katar ve ABD’de de devreye girdi. Türkiye Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemiyle 2018 yılında tanıştı. İlk olarak, 1. Lig futbol karşılaşmalarında deneme amaçlı kullanılan VAR sistemi, Süper Lig seviyesinde ilk defa Galatasaray ile Akhisarspor arasında oynanan Süper Kupa karşılaşmasında kullanıldı. Her ne kadar VAR sistemiyle birlikte bir takım problemlerin önüne geçildiyse de, bu sistem sayesinde kusursuz bir karşılaşma görmek isteyenlerin yorumları VAR’ın başarısını gölgeledi. İyi niyete rağmen kulüp başkanları Merkez Hakem Kurulu’nu (MHK) eleştirmeye başladılar. Bu eleştirilerden sonra MHK kapsamlı bir açıklamayı resmi web sitesinden duyurmuştu. MHK yaptığı açıklamada VAR sisteminin ruhunda hakemin kararlarını kusursuz yapmak değil, hakem tarafından yapılacak bariz yanlışlıkları yok etmek olduğunu açıklamıştı. Benzer bir açıklama da İstanbul’da, TÜRFAD – Türkiye Futbol Adamları Derneği Genel Merkezi tarafından basın toplantısı ile yapıldı. Toplantıda konuşan duayen futbol hakemlerimizden Ertuğrul Dilek ve Mustafa Çulcu, VAR’ın futbolumuza katkılarını detaylı bir şekilde anlattılar. TÜRFAD İzmir Şubesi Başkanı olarak ben de VAR görüntülerinin müsabaka esnasında stadyumdaki büyük ekrandan (scoreboard’dan), konuşmaların da ertesi gün basın yoluyla kamuoyu ile paylaşılmasının daha uygun olacağını belirtmiştim. Ancak bu öneri benimsenmedi, kabul görmedi, dikkate alınmadı. Aradan geçen zaman içinde uygulamada görülen eksiklikler giderildi ve olması gereken düzeltmeler yapıldı. VAR nedir, nasıl uygulanır diye baktığımızda; VAR’da – (Video Yardımcı Hakem sisteminde) incelemeyi sadece hakem başlatır. Hakem kendisi ve yardımcılarının olayı açıkça gördüğünü ve bu nedenle bir inceleme yapmaya gerek olmadığına karar verebilir. Oyun durdurulmadan hakemin bir inceleme istemesi durumunda oyun, iki takımın da iyi bir atak ihtimalinin bulunmadığı “tarafsız” bir bölgeye gelir gelmez durdurulur. Hakem, bir TV ekranı çerçevesini görsel bir şekilde göstererek, inceleme sürecinin başlatıldığını açıkça işaret eder. Oyunun tekrar başlaması inceleme sonuna kadar geciktirilir. Hakemler, “ihlali gerçekleştiren” takımın, oyuncunun, incelemeyi engellemek için oyunu tekrar başlatma girişimlerini önler. VAR ekibi video işlem odasındaki TV ekranlarından oyunu izler. Karşılaşmanın seyrini değiştiren, gol, penaltı, kırmızı kart, yanlış oyuncuya kart gösterilmesi gibi durumlarda, herhangi bir potansiyel bariz hatanın yapılıp yapılmadığını veya ciddi bir olayın, ihlalin gözden kaçıp kaçmadığını görmek için her durumu, kararı otomatik bir şeklide kontrol eder. Eğer bir inceleme gerekmiyorsa , hakemle iletişime geçmesine gerek yoktur. Buna “sessiz kontrol” denir. Eğer bir “kontrol” incelemesi gerektiğine işaret ediyorsa, hakem hemen bilgilendirilir. Eğer hakem önemli bir hatanın gerçekleşmiş veya ciddi bir şeyin gözden kaçmış olmasından şüpheleniyorsa bir inceleme talep edebilir. Unutulmamalıdır ki dünyada hatasız, ideal hakem yoktur. En hatasız, ideal hakem en az hata yapan hakemdir. Zira hakemler saniyeler, saliseler içinde karar veren kimselerdir. Günümüzde ise; TFF – Türkiye Futbol Federasyonu’nun aldığı karar ile Süper Lig’de 26. haftadan itibaren artık, Video Yardımcı Hakem Sistemi VAR kayıtları açıklanacak. Hakemin monitöre çağırıldığı pozisyonlardaki kayıtları sesli ve görüntülü olarak, kamuoyu ile paylaşılacak. On Field Review (OFR), “sahada inceleme” olarak tanımlanan, yani sadece karşılaşmanın hakeminin VAR monitörüne gidip izlediği pozisyonlar için bu uygulama geçerli olacak. Trendyol süper Lig futbol müsabakalarında, haftanın bütün karşılaşmalarının tamamlanmasından bir gün sonra da TFF – Türkiye Futbol Federasyonu Youtube kanalı ile Facebook hesaplarından hakemin VAR monitörüne gidip izlediği pozisyonlar açıklanacak. Eğer VAR sisteminin Ülkemizde de uygulanacağının açıklandığı 2018 yılında İstanbul’da TÜRFAD – Türkiye Futbol Hakemleri Derneğimizin yaptığı Basın toplantısında önerdiğim büyük “ekrandan pozisyonların gösterilmesi ve ertesi gün konuşmaların yayınlanması” fikrim o günlerde dikkate alınıp uygulansaydı, VAR ile ilgili günümüze kadar Kulüp Başkanlarının TFF ve MHK ile yaşanan olumsuzluklar ile kendi aralarında basına intikal eden ve Fair-Play ile bağdaşmayan karşılıklı kırıcı beyanatları ve atışmaları, yaşanmazdı.'

Bilgi paylaşımı için teşekkürler.