Cicero

Bir hatip, yazar, filozof ve hukuk adamı olduğu kadar iyi de bir politikacı olarak Cicero, onurlu kalmanın oldukça zor olduğu, Roma İmparatorluğu’nun en sancılı zamanlarında Cumhuriyet’ten İmparatorluğa geçiş süreci içerisinde yaşamış ve tüm bunlar olup biterken, en büyük aktörlerden biri olarak yerini almıştır. Kimse için öyle kolay methiyeler düzmediğini bildiğimiz, kalemi sert Catullus(2), yukarıdaki dizelerde görüldüğü gibi, ona gayet istisnai bir rol biçmiş. Üzerine yapılan tartışmalar içerisinde, temkinli hareket ederek – çünkü gayet zor bir geçiş döneminde yaşamıştır – ona layık olduğu yeri açmak bizim ödevimizdir. Sert politik değişimlerin yaşandığı, “vatan kurtarıcı” ilan edilen bir kişinin çok kısa bir süre içerisinde ve dengeler değişir değişmez “vatan haini” ilan edilip öldürülebildiği kaygan bir zeminde, Cicero yine de, tarihi kaynakların erdemleri üzerinde uzlaştığı bir karakterdir. Üstelik, Cicero’nun hatip, yazar ya da filozof niteliklerinden bahsedecek olursak her bir başlığın altında yeni ve daha büyük parantezler açmak zorunda kalacağız.

64 yıllık, sıra dışı bir yaşamın sahibi olan Cicero, MÖ 3 Ocak 106 tarihinde soylu bir annenin evladı olarak dünyaya geldi. Babası hakkında ise hemen hemen hiçbir bilgi yoktur. Asıl ismi Marcus Tullius olan filozof, aile büyüklerinden birinin burnunun ucundaki şişlik sebebiyle “nohut” anlamına gelen “Cicero” ismiyle anılmaya başlamış olmasından beri, kendisinden önceki aile bireyleri gibi o da bu ismi onurla taşımaya devam etmiştir. Plutharkos(3), Cicero doğmadan önce sütninesinin gördüğü bir hayaletin, kendisine doğan çocuğun Roma’ya büyük yararları dokunacak biri olacağını söylediğini aktarır. Öğrenmeye susamış bir çocukluk geçiren Cicero, parlak bir öğrencilik hayatı geçirmiş, küçük yaştan itibaren arkadaşları arasında saygınlık kazanmış biri olarak dikkat çekmiştir. Arkadaşları bunun bir göstergesi olarak birlikte yürürlerken daima onu ortalarına alırlarmış(4).

Zamanının önemli filozof ve hukukçularından dersler almıştır. Akademialı Philon(5), Atina’lı Antiokhos(6), Apollonios(7), bu hocalarının başında gelir. Atina’dan Roma’ya dönmeden evvel de Dephoi(8)’den bir kehanet aldığı, “en büyük şerefe nasıl ulaşabileceği” sorusuna, “hayatına rehber olarak halkı değil de kendi ruhunu aldığında” cevabının verildiği aktarılır.

Cicero, savaşı sevmez ve kısa süreli bir askerlik hayatına karşın sonunda kendisi için hukuk yolunda karar kılar. Çok kısa zaman içinde edindiği başarılarla adından sıkça söz ettirir. Zira bunun için uzun süreli felsefe, hitabet, hukuk ve tarih dersleri alarak iyi bir hazırlık dönemi geçirmiştir. Roma’nın farklı bölgelerinde aldığı görevler ve üstlendiği davalarda elde ettiği başarılar neticesinde kitlelerin ilgisini ve saygısını kazanmış, kısa sürede evi büyük devlet adamlarının ki kadar çok ziyaret edilir olmuştu.

MÖ 63 yılında, Sulla’nın(9) diktatörlüğünün tehdidinden sıyrılmaya çalışan Roma’nın konsülü seçildi. Bu zaferi, Sulla’nın adamlarından olan Catilina’ya(10) karşı kazanmış ve daha sonra Catilina’nın başlatacağı isyanı haber alarak, senatoyu bu konuda uyarmış, senato karşısında Catilina’nın savunmasını almış ve bu sürecin sonunda Catilina’nın etkisiz hale getirilmesini sağlayarak, kimseye verilmemiş bir şerefin sahibi olmuştur : “Vatanın Kurtarıcısı”.

Önce diktatör Sulla’ya, sonra da Gaius Iulius Caesar’a(11) karşı Pompeus’u(12)savunmuş fakat Pompeus’un öldürülmesinden sonra Caesar’la ilişkilerini düzeltmiş olmasına rağmen, kendini felsefe çalışmaya vermiştir. Bu karışık dönemin neticesinde Caesar’da öldürülmüş ve birden Cicero, Roma’nın en etkili kişilerinden birine dönüşmüştür. O, Marcus Antonius’u(13) bir tehdit olarak görüyor ve ona karşı Caesar’ın veliahtı Octavianus’u(14) destekliyordu. Çünkü Plutharkos’a göre(15) Cicero, henüz Pompeus ve Caesar hayattayken bir rüya görmüştü. Rüyasında Jupiter(16), içlerinden birini Roma imparatoru olarak görmek istediği için çocukları Capitolium’a(17) çağırır. Tüm çocuklar önünden geçerken, onları tek tek sinirle uzaklaştırır fakat Octavianus karşısına gelince ona elini uzatır. Cicero, daha önce hiç görmemiş olduğu bu çocuğu ertesi gün tesadüf eseri Mars Meydanı’nda(18) görünce, kim olduğunu sorar ve onun Caesar’ın yeğeni Octavianus olduğunu öğrenir. Cicero bu genci, Antonius’a karşı destekler ve bu kendisine ağır bir bedele mal olur. Antonius ile Octavianus uzlaşmaya varırlar ve nefret ettiği Cicero’yu öldürmek isteyen Antonius, iki günün sonunda Octavianus’u çaresiz bırakmış ve Cicero’nun ölümü konusunda mutabakata varmışlardır. Cicero, kaçmaya çalışırken başı ve elleri kesilerek öldürülür fakat rüyasına uygun olarak bir süre sonra Antonius’u yenilgiye uğratan Octavianus, Caesar(19)’lık unvanını elde eder. Bunca karışıklığın yaşandığı bir zamanda, erdemlerini korumayı başarmış, değerli bir siyasi aktördü, Cicero. Erdemlerini asla kılıcın gücüne boyun eğdirmemişti.

BİR EDEBİYATÇI OLARAK CİCERO...​