Tefenni tarihi binlerce yıl öncesine (MÖ 2500-2300) dayanan çok eski bir yerleşim yeridir. Bu sebepten geçirdiği dönemlerle ilgili farklı adlarla anılmıştır. Temizoniyum, Temenos, Stefani, Siroz(Tefenni) olarak geçmektedir.
TEMİZONİYUM (THEMİSSONİON)
Ünlü Fransız seyyah Charles TEXİER, Küçük Asya adlı eserinde Tefenninin adını; Antik Çağlarda Temizoniyum olarak yazmaktadır. Kitabın ekindeki, İranlılar(Persler), Büyük İskender, Romalılar Dönemine ait haritalarda Temizoniyum olarak göstermiştir. Bizans Dönemi haritasında Tefenninin yeri boş bırakılmış, Osmanlılar Döneminde ise TEFENNİ olarak gösterilmiştir.
Mahmut ÖNCEL, Tefenni Kasabasının Tarihçesi adlı eserinde, Alâeddin Erkanın Tefenninin Tarihçesi adlı bildirisinde ve 1955 Burdur İl Yıllığı ile 1967 Burdur İl Yıllığında da İlk Çağda Tefenninin adının Temizoniyum olduğu, Selçuklular döneminde Tefenniye dönüştürüldüğü belirtilmiştir.
William Mitchell Ramsay Küçük Asyanın Tarihi Coğrafyası adlı eserinin 106. Sayfasında ise Themissonionun bugünkü Tefenni olduğu iddiası vardır. Bu fikir birisinin iki ismi birbirine benzetmesiyle ortaya çıkmıştır. Themissonion ile Tefenninin İngilizce yazılışlarında ikisinde de (T) harfi vardır. Hâlbuki Rumcalarında bu müşabehet bile yoktur. Evvela Waddington, Themissonion un Tefenni yanında olmayacağını, bunun Karahöyük Vadisinde olması lazım geldiğini ispat etti. Sonra aynı şeyi ben daha mufassal olarak iddia ettim ve bunun Karahöyük pazarında olduğunu ispat ettim ve bu Fransız, İngiliz, Amerikan mecmualarında tekrar edildi. En nihayet Prof. Kieper de aynı noktai nazarı yeni haritasında kabul etti. diye yazılıdır. Her ne kadar Ramsey bunu kabul etmese de bu tartışmalı bir konudur. Burada tüm fikirleri sunmak istedik.
TEMENNOS
Dr. İsa KAYACAN, 24 Saat Gazetesindeki makalesinde ve İşte Hayatım adlı eserinde Tefenninin klasik çağdaki adının Temennos olduğu sanılmaktadır diyorsa da kaynak belirtilmemiştir. Yurt Ansiklopedisinde Tefenninin klasik çağda isminin Temennos olduğu sanılmaktadır. denilmektedir. Temennosun ne manaya geldiğini bulamamakla birlikte, Temennos diye bir tabir bulduk. Temennosun manasını AnaBritannica 20. Cildinde şöyle geçmektedir. Yunan kökenli içinde bir tapınak veya bir sunak bulunan surla çevrili arazi. İçlerinde tapınaktan başka rahiplerin oturduğu binalar çeşmeler kutsal ağaçlar vb. vardı. diye yazılıdır. Küçük Asya kitabında manastırdan söz etmektedir. Haraplandının batısında ve dağın tepesinde bir yerin adı Manastırdır. Günümüzde de yapı kalıntıları bulunmaktadır.
M.Ö. 484-426 yılları arasında yaşamış olan Heredotosun tarihi kitabında: Argostan İllyriaya Temennos soyundan üç kardeş sürgün gelmişti. cümlesi geçmektedir. Dolayısı ile Temennos tarihte yaşamış bir şahsiyet olduğu anlaşılmaktadır. İlçemize Temennos ismini kimin yada kimlerin verdiğini maalesef bulamadık. Muhtemel Ege göçlerinden sonra İlçemize bu isim verildi.
(İ)STEFANİ
Tefenni Kaymakamlığı internet sayfasında Tefenni İlçesi M.Ö. 800-500 yılları arasında Bizans çağının İstefani köyü olarak kurulmuş, 13. Yy. kadar Bizans yönetiminde kalmış, bu tarihten itibaren sırası ile Türkmenlerin, Selçukluların ve Osmanlıları eline geçmiştir. 1882 yılında yörede meydana gelen deprem sebebi ile eski yerleşim merkezi terk edilerek şu andaki yerine kurulmuş, 1886 yılında da İstefani adı değiştirilerek Tefenni adı ile kaza olmuştur denilmektedir. 17.02.2005 Tarihli sabah gazetesinde ve pek çok internet sitelerinde de aynı ifadeler yer almaktadır. Ancak bu bilgiler tarihi verilerle çelişmektedir. Zira Selçuklular dönemine ait ekteki 6 nolu haritada Tefenni adı yer almaktadır.
Tefenni Belediyesinin 2005 yılında yayınladığı telefon rehberinde: Rasava göre Tefenni, İstefani adlı bir Bizans köyü üzerinde kurulup, adını buradan almıştır denilmektedir. Anadoluda araştırma yapan Rasav değil Ramsaydır onun kitabında da İstefani adına rastlanmamaktadır. Doç. Dr. Zeki ARIKANın 15.-16. Yüzyıllarda Hamit Sancağı adlı kitabının 165. Sayfasında Tefenni Kazasından bahsederken H.T. DAĞLOĞLUnun Isparta tarihine ait kısa notlar adlı eserinde; Tefenni adının Yunanca Stephanosdan bozma olabileceği üzerinde durmuştur demektedir.
1071 Malazgirt Zaferinden itibaren Anadoluya akın akın Türkler girmeye yerleşmeye başlayınca halkın tamamı Müslüman olan şehrin adı Tefenniye dönüştürüldü. denilmektedir. 1. Burdur Sempozyumu 2005 Bildirileri cilt-1 sayfa 274de Tefenniyi anlatırken Tefenni STEPHANE veya Amasya yakınlarında ilk çağ kentinin adı diyerek konuyu 20 sayılı dip nota havale ediyor. Dip notta belirtilen kitap Umar Bilge, Türkiyedeki tarihsel adlar İst. 1993 adlı kitabı 774. Sayfasında Tefenni Burdur iline Bağlı ilçe merkezi kasaba. Ramseye göre adının aslı Stephane olmalıdır. denmektedir. Aynı kitabın 747. Sayfasında Stephane Anadolunun Karadeniz Kıyısında kent. Türk ağzı ile İstefani şimdi Sinop iline bağlı ilçe merkezi Ayancık- . diye yazılıdır.
TEFENNİ (SİROZ)
Osmanlı Döneminde Hamit Sancağı yönetim birimleri arasında Tefenni nam-ı diğer (eşanlamlı) Siroz olarak da geçmektedir. (XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı; Doç. Dr. Zeki ARIKAN, Sayfa 66). 1522-1567 yılları arasındaki haritada (bk.8 nolu harita) SİROZ Tefenni şekliyle yer almaktadır. Doç Dr. Zeki ARIKANın 15.16. Yy. Hamit Sancağı adlı kitabının 164. sayfasında Siroz Nam-ı diğer Tefenni kazası kaydı vardır. Aynı kitabın 66. Sayfasında bir takım köylerde iki ad birden taşımaktadır. O zaman bu ikinci adın Nam-ı diğer olarak bildirildiği de görülmektedir.
TEFENNİ
Mevcut kaynakların tamamında yer alan Temizoniyum adı pek çok eserde Selçuklular zamanında Tefenniye dönüştürüldü denilmektedir.
Tefenninin sözcük anlamı: Arapça, Fenden Tefennün, Bilim ve sanatta bilginin en üst noktasına erişme; herşeyi bilme, öğrenme, konuşma veya tartışma sırasında çeşitli üslup ve iddialara başvurma, çeşitli tarzda söz söyleme. Tefennün eylemek, bilimleri öğrenmek: Darülfünuna girip Tefennün eyledi. (Şemseddin Sami) kelimesinden Tefenni olarak telaffuz edilme ihtimali yüksektir. Her ne kadar bu bizim düşüncemiz ise de toponomi (yer adları bilimi) ile uğraşan bir uzmanla görüşülmesi gerekmektedir. Biz böyle bir uzmana ulaşamadık.
kaynak: tefenni.bel.tr/sayfa/tarihce
TEMİZONİYUM (THEMİSSONİON)
Ünlü Fransız seyyah Charles TEXİER, Küçük Asya adlı eserinde Tefenninin adını; Antik Çağlarda Temizoniyum olarak yazmaktadır. Kitabın ekindeki, İranlılar(Persler), Büyük İskender, Romalılar Dönemine ait haritalarda Temizoniyum olarak göstermiştir. Bizans Dönemi haritasında Tefenninin yeri boş bırakılmış, Osmanlılar Döneminde ise TEFENNİ olarak gösterilmiştir.
Mahmut ÖNCEL, Tefenni Kasabasının Tarihçesi adlı eserinde, Alâeddin Erkanın Tefenninin Tarihçesi adlı bildirisinde ve 1955 Burdur İl Yıllığı ile 1967 Burdur İl Yıllığında da İlk Çağda Tefenninin adının Temizoniyum olduğu, Selçuklular döneminde Tefenniye dönüştürüldüğü belirtilmiştir.
William Mitchell Ramsay Küçük Asyanın Tarihi Coğrafyası adlı eserinin 106. Sayfasında ise Themissonionun bugünkü Tefenni olduğu iddiası vardır. Bu fikir birisinin iki ismi birbirine benzetmesiyle ortaya çıkmıştır. Themissonion ile Tefenninin İngilizce yazılışlarında ikisinde de (T) harfi vardır. Hâlbuki Rumcalarında bu müşabehet bile yoktur. Evvela Waddington, Themissonion un Tefenni yanında olmayacağını, bunun Karahöyük Vadisinde olması lazım geldiğini ispat etti. Sonra aynı şeyi ben daha mufassal olarak iddia ettim ve bunun Karahöyük pazarında olduğunu ispat ettim ve bu Fransız, İngiliz, Amerikan mecmualarında tekrar edildi. En nihayet Prof. Kieper de aynı noktai nazarı yeni haritasında kabul etti. diye yazılıdır. Her ne kadar Ramsey bunu kabul etmese de bu tartışmalı bir konudur. Burada tüm fikirleri sunmak istedik.
TEMENNOS
Dr. İsa KAYACAN, 24 Saat Gazetesindeki makalesinde ve İşte Hayatım adlı eserinde Tefenninin klasik çağdaki adının Temennos olduğu sanılmaktadır diyorsa da kaynak belirtilmemiştir. Yurt Ansiklopedisinde Tefenninin klasik çağda isminin Temennos olduğu sanılmaktadır. denilmektedir. Temennosun ne manaya geldiğini bulamamakla birlikte, Temennos diye bir tabir bulduk. Temennosun manasını AnaBritannica 20. Cildinde şöyle geçmektedir. Yunan kökenli içinde bir tapınak veya bir sunak bulunan surla çevrili arazi. İçlerinde tapınaktan başka rahiplerin oturduğu binalar çeşmeler kutsal ağaçlar vb. vardı. diye yazılıdır. Küçük Asya kitabında manastırdan söz etmektedir. Haraplandının batısında ve dağın tepesinde bir yerin adı Manastırdır. Günümüzde de yapı kalıntıları bulunmaktadır.
M.Ö. 484-426 yılları arasında yaşamış olan Heredotosun tarihi kitabında: Argostan İllyriaya Temennos soyundan üç kardeş sürgün gelmişti. cümlesi geçmektedir. Dolayısı ile Temennos tarihte yaşamış bir şahsiyet olduğu anlaşılmaktadır. İlçemize Temennos ismini kimin yada kimlerin verdiğini maalesef bulamadık. Muhtemel Ege göçlerinden sonra İlçemize bu isim verildi.
(İ)STEFANİ
Tefenni Kaymakamlığı internet sayfasında Tefenni İlçesi M.Ö. 800-500 yılları arasında Bizans çağının İstefani köyü olarak kurulmuş, 13. Yy. kadar Bizans yönetiminde kalmış, bu tarihten itibaren sırası ile Türkmenlerin, Selçukluların ve Osmanlıları eline geçmiştir. 1882 yılında yörede meydana gelen deprem sebebi ile eski yerleşim merkezi terk edilerek şu andaki yerine kurulmuş, 1886 yılında da İstefani adı değiştirilerek Tefenni adı ile kaza olmuştur denilmektedir. 17.02.2005 Tarihli sabah gazetesinde ve pek çok internet sitelerinde de aynı ifadeler yer almaktadır. Ancak bu bilgiler tarihi verilerle çelişmektedir. Zira Selçuklular dönemine ait ekteki 6 nolu haritada Tefenni adı yer almaktadır.
Tefenni Belediyesinin 2005 yılında yayınladığı telefon rehberinde: Rasava göre Tefenni, İstefani adlı bir Bizans köyü üzerinde kurulup, adını buradan almıştır denilmektedir. Anadoluda araştırma yapan Rasav değil Ramsaydır onun kitabında da İstefani adına rastlanmamaktadır. Doç. Dr. Zeki ARIKANın 15.-16. Yüzyıllarda Hamit Sancağı adlı kitabının 165. Sayfasında Tefenni Kazasından bahsederken H.T. DAĞLOĞLUnun Isparta tarihine ait kısa notlar adlı eserinde; Tefenni adının Yunanca Stephanosdan bozma olabileceği üzerinde durmuştur demektedir.
1071 Malazgirt Zaferinden itibaren Anadoluya akın akın Türkler girmeye yerleşmeye başlayınca halkın tamamı Müslüman olan şehrin adı Tefenniye dönüştürüldü. denilmektedir. 1. Burdur Sempozyumu 2005 Bildirileri cilt-1 sayfa 274de Tefenniyi anlatırken Tefenni STEPHANE veya Amasya yakınlarında ilk çağ kentinin adı diyerek konuyu 20 sayılı dip nota havale ediyor. Dip notta belirtilen kitap Umar Bilge, Türkiyedeki tarihsel adlar İst. 1993 adlı kitabı 774. Sayfasında Tefenni Burdur iline Bağlı ilçe merkezi kasaba. Ramseye göre adının aslı Stephane olmalıdır. denmektedir. Aynı kitabın 747. Sayfasında Stephane Anadolunun Karadeniz Kıyısında kent. Türk ağzı ile İstefani şimdi Sinop iline bağlı ilçe merkezi Ayancık- . diye yazılıdır.
TEFENNİ (SİROZ)
Osmanlı Döneminde Hamit Sancağı yönetim birimleri arasında Tefenni nam-ı diğer (eşanlamlı) Siroz olarak da geçmektedir. (XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı; Doç. Dr. Zeki ARIKAN, Sayfa 66). 1522-1567 yılları arasındaki haritada (bk.8 nolu harita) SİROZ Tefenni şekliyle yer almaktadır. Doç Dr. Zeki ARIKANın 15.16. Yy. Hamit Sancağı adlı kitabının 164. sayfasında Siroz Nam-ı diğer Tefenni kazası kaydı vardır. Aynı kitabın 66. Sayfasında bir takım köylerde iki ad birden taşımaktadır. O zaman bu ikinci adın Nam-ı diğer olarak bildirildiği de görülmektedir.
TEFENNİ
Mevcut kaynakların tamamında yer alan Temizoniyum adı pek çok eserde Selçuklular zamanında Tefenniye dönüştürüldü denilmektedir.
Tefenninin sözcük anlamı: Arapça, Fenden Tefennün, Bilim ve sanatta bilginin en üst noktasına erişme; herşeyi bilme, öğrenme, konuşma veya tartışma sırasında çeşitli üslup ve iddialara başvurma, çeşitli tarzda söz söyleme. Tefennün eylemek, bilimleri öğrenmek: Darülfünuna girip Tefennün eyledi. (Şemseddin Sami) kelimesinden Tefenni olarak telaffuz edilme ihtimali yüksektir. Her ne kadar bu bizim düşüncemiz ise de toponomi (yer adları bilimi) ile uğraşan bir uzmanla görüşülmesi gerekmektedir. Biz böyle bir uzmana ulaşamadık.
- Felix Marie Charles Texier 1802de Versaillesde doğdu, 1871 Parisde öldü; Fransız Mimar, Arkeolog ve Gezgin. Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulunu Bitirmiş; Fransız Bilimler Akademisi ve Paris Arkeoloji Enstitüsü Üyelikleri Yapmıştır. Bayındırlık İşleri Müfettişliği esnasında Fransız Hükümeti tarafından Anadoluya gönderilmiştir. İlki 1833 ve ikincisi 1843 yılında olmak üzere Anadoluda yıllarca süren seyahat ve incelemeleri sırasında Türkiyenin çok büyük bir kısmını baştanbaşa gezip dolaşmış, kazılar yapmış araştırmalarda bulunmuş ve bütün bu çalışmalarının sonuçlarını yayınlamıştır. Bu eserin Türkiye Arkeolojisi için belki de en orijinal kısmı, topografik haritasını çıkartıp birçok yerini resimlediği Hititlerin başşehri, Hattuşaş (Boğazköy) ile buranın açık hava tapınağı olan Yazılıkayayı bulmuş ve dünyaya tanıtmış olmasıdır. Gezip dolaştığı yerlerde sadece antik devirlere ait değil daha sonraki devirlere ait (Selçuklu, Beylikler, Osmanlı vb.)de önemli şehirlerin yapı ve anıtların çizimlerini yapmış uzmanlar tarafından gravürlerle durumlarını tespit etmiştir. Bunlarla da yetinmemiş, Anadolunun jeolojik yapısı, coğrafi özellikleri, yeraltı ve yerüstü kaynakları ve kültür merkezlerinin tarihini ve o günkü halkın etnik, demografik, kültürel, ekonomik vb. durumu hakkında bilgi vermiş, gözlemlerini aktarmıştır. Texier ilmi merak ve özel ilgileri ile Osmanlı Devletinin hâkim olduğu topraklarda seyahat ve araştırma yapmak isteyenleri caydırıcı, kasıtlı ve yanlış propaganda ve görüşleri, kendi çalışmalarına ve görüp yaşadıklarına dayanarak, gerek Basın-Yayın yolu ile gerekse aydınlatıcı konferansları ile etkisiz kılmak içinde gayret sarf etmiştir.
- Mahmut ÖNCEL, Burdurlu olup Tefenni İlkokuluna 30.09.1931 tarihinde Başöğretmen ve Maarif memuru olarak atanmış ve 1941 yılına kadar 10 yıllık bir süre bu görevde kalmıştır.
- İbrahim Kafesoğlu Lisesi Tarih öğretmeni ve Müdürü
- Ramsay, İngiliz ilk çağ tarihçisi, arkeolog, Topograf olan William Mitchell Ramsay, 1 Mart 1851 yılında Glasgow şehrinde doğdu. 20 Nisan 1939da Bournemouthda öldü. Ramsayin eserlerinin büyük bir kısmı Anadolunun ilk çağ, yunan, roma, Bizans dönemlerini içermektedir. Antiocheia, eserlerinin önemli bir kısmında yer alır. Türkçeye tercüme edilen eserleri arasında Anadolunun tarihi coğrafyası (Çev: Mihri Peşken) (İstanbul 1960 Milli Eğitim Basım Evi).
- Yurt Ansiklopedisi Burdur Bölümü 1560. Sayfa
- Sayfa Ege Üniv. Ed. Fak. Tarih Bölümü.
- A.ERKAN, Tefenninin Tarihçesi bildirisi.
- Bkz. Osmanlı Dönemi Haritaları.
- Kamus-U Türki Sayfa 1327 ve büyük Lugat ve ansiklopedi 12.cilt.
kaynak: tefenni.bel.tr/sayfa/tarihce