Şafii mezhebinde Av-Kesimler-Yiyecekler-Kurban-Akika
Kesilmesi mümkün olan hayvanın kesimi boynun üst çukuru ve boynun alt çukurudur.
Kesilmesi mümkün olmayan hayvanın kesimi ise mümkün olan şekillerle onun yaralanmasıdır.
Tam bir kesim dört şeyle olur;
Bunlar; nefes borusu, yemek borusu ve iki boyun damarıdır. Kesimde kâfi miktar ise nefes ve yemek borusunun kesilmesidir.
Eğitilmiş ve yaralayıcı her yırtıcı hayvanla ve yırtıcı kuşlarla avlamak caizdir.
Eti yenmesi helal olan hayvanların şer´i yolla kesimi caizdir.
Bu hayvanların etinin yenılebilmesi için gerekli şartlar dahilinde kesilmeleri gerekir.
Bunlar, nefes borusu, yemek borusu ve boyunda bulunan iki şah damarın kesilmesidir, bu, en uygun ve sünnet olan kesim şeklidir. Nefes ve yemek borularının kesilmesi de yeterlidir, iki şah damarın kesilmesinin sünnet oluşunun hikmeti, ruhun çıkmasını daha çabuk kolaylaştırmaktır.
Hadisi şerifte peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır.
"Kesim boynun üst ve alt çukurunda yapılır." [1]
Kesilmesi mümkün olmayan hayvanlar azgınlaşıp kaçar ya da sahibi onu tutmaya gücü yetmezse o zaman onu bir aletle yaralamaya çalışır daha sonra keser, hayvandan kan akıp bu arada sahibi ona yetişmeden ölürse helal olur.
Bunun delili, Rafi´ bin Hadiç (r.a.)´dan rivayet edilen şu hadisi şeriftir:
"Biz deve ve davar türünden hayvanlara sahipken bu sıralarda develerden biri kaçtı, bizden biri ok atıp onu vurdu ve öldü. Bunun üzerine Hazreti Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu:
"Şüphesiz bu hayvanlardan bazısı yabani hayvanlar gibi vahşidirler. Onlara gücünüz yetmediği zamanlarda böyle yapın (vurun.)" [2]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Darekutni, 6/283
[2] Buhari, 5190; Müslim, 1968.
Eğitilmiş Hayvanlarla Avlamak
Eti yenen her çeşit hayvanın usulü dairesinde kesimi ile helal olduğu gibi ok gibi keskin bir alet veya eğitilmiş köpek, arslan, kaplan gibi hayvanlarla ve doğan, şahin, kartal gibi yırtıcı kuşlarla da avlanmak caizdir.
Av hayvanının avlanmasını Kur´anı Kerim ve sünnet meşru kılmıştır.
Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:
"İhramdan çıktığınız zaman avlanabilirsiniz." (Maide: 5/2)
Başka bir ayeti kerimede yüce Allah şöyle buyurur:
"Sana kendilerine neyin helal kılındığını sorarlar. Onlara de ki, bütün temiz şeyler size helal kılındı. Allahın size öğrettiği gibi öğretip yetiştirdiğiniz avcı hayvanların yakalayıp öldürdüklerinden de üzerine Allahın ismini anarak yeyin." (Maide: 5/4)
Sünnetten de delil peygamberimiz (s.a.v.)´in şu hadisi şerifidir:
"Besmele çekerek kesip kan akıtabilecek aletle yaralanan hayvanı yeyin." [1]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 2356, Müslim, 1968.
Avlanmanın Şartları
a) Yaralayıcı ve keskin bir aletle avlamak gerekir.Bu aletin demir, bakır ya da ok gibi hayvanı yaralayabilen alet cinsinden olması gerekir.
Avcı böyle bir aletle av hayvanına vurur ve ona yetiştiği zaman aldığı yara sebebiyle ölmüşse helal sayılır. Ama henüz can varsa o zaman şer´i ölçüler dahilinde kesilmesi gerekir. Şayet canlı iken yetiştiği halde kesimi ve boğazlamayı geciktirir ve hayvan o zaman hayvan ölürse haram olup yiyilmez.
Yaralayıcı bir aletle değil de taş veya ateşli silahlarla hayvana vurur ve hayvan ölürse ozaman yine haram olur. Hayvana yetişsin yetişmesin farketmez. Ancak hayvan ölmeden yetişip keserse o zaman helal olur.
b) Yırtıcı hayvan veya yırtıcı kuşlar salarak yaralama ile av yapmak caizdir.
Avcı av hayvanlarından birini avlamak için bir avcı hayvanını gönderir, bu avcı hayvan onu yaralar ve bu yara sebebiyle av hayvanı ölürse eti helal sayılır.
Av Yapabilen Hayvanlarda Aranan Şartlar
Bu tür hayvanların eğitilmiş olmaları için dört şart lazımdır:
1. Ava salıverdiğinde gitmesi.
2. Durdurulması istendiğinde durması.
3. Avı öldürdüğünde avdan yememesi.
4. Bu durumların bir kaç defa tekrarlanmış olması.
Bu şartlardan birinin eksik olması halinde yakalanan av, helal olmaz. Ancak avcının yetişip canlı olarak kesmesiyle helal olur.
Diş ve tırnak haricinde kesici olan her şeyle boğazlamak (hayvan kesimi yapmak) caizdir.
Müslüman ve ehli kitabın kestiği hayvanlar helaldir. Mecusi ve putlara tapanların kestikleri bütün hayvanlar haramdır.
Ceninin kesimi anasının kesimiyledir. Ancak anasının karnından sağ çıkarılmışsa o zaman kesilmesi gerekir.
Eti yenen canlı bir hayvandan kesilen parça murdardır, ancak kılları yatak ve elbise imali için helaldir.
Av hayvanının şartları:
a) Avcı hayvanın eğitilmiş olması gerekir.
Şöyle ki av için gönderildiği zaman koşup ava doğru gitmesi, başka bir tarafa gitmemesi gerekir.
b) Avcı hayvanın söz dinlemesi gerekir. Sahibinin ona ´git´ dediği zaman gitmesi, ´dur´ dediği zaman durması gerekir.
c) Avcı hayvanın öldürdüğünden yememesi gerekir. Ancak sahibine ulaştırıp sahibi önüne koyduktan sonra yese bir sakıncası yoktur.
d) Bu sayılan şartların avcı hayvanında daha evvel tekerrür etmesi gerekir. Burda avlayabileceği kanaati hasıl olmuş olur.
Ancak bu dört şarta haiz olan bir avcı hayvanının öldürdüğü helal olur.
Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:
"De ki size iyi ve temiz şeyler helal kılındı. Allahın öğrettiğini öğreterek yetiştirdiğiniz avcı hayvanların sizin için tuttuklarını yeyin." (Maide: 5/4)
Peygamberimiz (s.a.v.) Adiyy bin Hatem´e hitaben şöyle buyurmuştur:
" Eğitilmiş avcı köpeğini salıverip besmele çekersen, o köpek senin için avladığı hayvanı öldürse yiyebilirsin Şayet köpek avladığından yerse, o zaman ondan yeme. Çünkü köpek kendine avlamış olur." [1]
Kesimin tırnak ve dişlerle olması caiz değildir. Zira bu şekilde hayvana eziyet vardır.
Rafi´ bin Hadiç (r.a.)´dan rivayeten peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Kan akıtıldıktan ve Allahın ismi zikredildikten sonra yeyin. Ancak diş veya tırnak ile kesilen hayvan yenmez." [2]
Müslümanın kesimi için yüce Allah şöyle buyurmuştur:
"Boğazladığınız hayvanlar size helal kılındı." (Maide: 5/3)
Ehli kitabın kestikleri caizdir. Yüce Allah Kur´anı kerimde şöyle buyurmuştur:
"Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri hayvan) size helal kılındı." (Maide: 5/5)
Kitabi olmayan mecusi, putperest ve ateistlerin kestikleri haramdır.
Peygamberimiz (s.a.v.) Hacar şehrinin mecusilerine mektup göndermiş ve onları İslama davet etmiş (bu mektupta şöyle bildirilmiştir):
"Her kim müslüman olursa ondan kabul edilir. Kim de islamdan imtina´ ederse ondan cizye alınır. Hem de bilinmesi gerekir ki onların kestikleri hayvanların etleri yenilmez ve onlara müslüman kadın nikah edilmez." [3]
Karnında yavrusu olan hamile hayvanın kesilmesi ile karnındaki yavrunun eti helaldir, ancak kesimden sonra yavru canlı olursa onun da ayrıca kesilmesi gerekir. Bunun delili, Ebu Said El-Hudri (r.a.)´dan rivayet edilen şu hadistir. Hazreti peygambere annesinin karnındaki yavrunun durumunu sorduk. O şöyle buyurdu:
"Onun etini yiyebilirsiniz. Çünkü annesinin kesilmesi onun da kesilmesi demektir." [4]
Eti yenen canlı bir hayvandan kesilen parça haramdır. O, hayvanın ölüsü hükmündeder. Ancak canlı iken balıktan kesilen parça helaldir. Çünkü balığın ölüsü de helaldir. Balık için kesim şartı yoktur. İleride bu konuya değinilecektir.
Ebu Said El-Hudri (r.a.) şöyle rivayet eder: Hazreti Peygamber´e develerin hörgüçlerinden ve koyunların butlarından kesilen parçalar hakkında sorulduğunda o şöyle cevap verdi:
"Bir canlı hayvandan kesilen parça ölü hükmündedir." [5]
Eti yenen canlı hayvandankırpılan veya kesilen parçanın üzerindeki kıllardan istifade edilmesi için giysi ve yataklarda kullanım amacıyla helaldir. Bunların da eti yenen hayvanlardan olması gerekir.
Yüce Allah Kur´an´ı Kerim´de şöyle buyurur:
"Allah evlerinizi sizin için huzur ve sükun yeri yaptı ve sizin için davar derilerinden gerek göç gününüzde gerekse konaklama gününüzde kolayca taşıyacağınız evler, yünlerinden yapağılarından ve kıllarından bir süreye kadar (faydalanacağınız) bir ev eşyası ve bir ticaret malı meydana getirdi." (Nahl: 16/ 80)
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5167; Müslim, 1929
[2] Buhari, 2356; Müslim, 1968
[3] Beyhaki, 9/285
[4] Ebu Davud, 2827.
[5] Hakim El-Müstedrek, 4/239.
YİYECEKLER
-İslam´ın Helal Ve Haram Kıldığı Hayvanlar-
Arapların mubah gördüğü tüm hayvanlar helaldir. Ancak İslam şeriatının haram gördükleri bunlardan istisna edilmiştir.
Arapların habis gördüğü bütün hayvanlar da haramdır. Ancak İslam şeriatının helal gördükleri müstesna.
Azı dişleriyle kapıp parçalayan, kendi kendini savunabilen hayvanların eti haramdır.
Kuş cinsinden olup, tırnaklarıyla kapan yırtıcı, tırnaklara sahip bütün kuşlar haramdır.
Fazla acıktığından dolayı çaresiz kalıp canını kurtaracak kadar haram ve murdar etten yemek caizdir.
Bizlere iki ölü helal kılınmıştır: Balık ve çekirge.
İki kan helaldir, bunlar da: Ciğer ve dalaktır.
Hayvanların helal ve haram olmasında arapların örflerinin dikkate alınmasında sebep, Arap topluluklarının islamın ilk muhatabı olmalarından dolayıdır.
Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:
"... İşte o peygamber onlara iyiliği emreder, onları kötülükten men eder. Onlara temiz şeyleri helal pis şeyleri haram kılar." (el-A´raf: 7/157)
Başka bir Ayet-i Kerime´de Yüce Allah:
"Kendileri için nelerin helal kılındığını sana soruyorlar. De ki: Bütün iyi ve temiz şeyler size helal kılınmıştır." (Maide: 5/4) buyurmuştur.
Yırtıcı ve kuvvetli dişlere sahip olan her çeşit hayvanın eti haramdır. Bu hayvanlar; kurt, kaplan, ayı, fil, pars, köpek, kedi, maymun vb.
Kuş türünden de parçalayıcı tırnaklara sahip olan her çeşit kuşta haramdır. Bu kuşların başında alaca, karga, atmaca, yarasa, doğan, şahin, kartal, akbaba ve çaylak gibi kuşlar gelir.
Ebu Salebe´den rivayete göre Peygamberimiz (s.a.v.) azı dişleri yırtıcı olan her çeşit hayvan yemekten neyhetti.[1]
Güçlü tırnaklara sahip olan kuşlar içinde İbni Abbas şöyle rivayet etmiştir:
"Hz Peygamber azı dişli olan her yırtıcı hayvanın ve pençeli olan her yırtıcı kuşun etini yemekten nehyetti" [2]
Yukarıda ve geçen konularda anlatılan her çeşit hayvan ölüsü, haram hayvan çeşitleri ve haram yiyeceklerin tümü heyeti tehlike arzedecek durumdaki bir alıkta veya zorunlu kıldığında tedavi yönteminde kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Tabii ki böyle bir durumda helal bulunmayacak veya elde edilmesine güç yetinmiyecekse ancak yiyilebilir.
Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:
"Mallarınızı batıl (haksız ve haram yollar) ile aranızda (alıp-verecek) yemeyin ve kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah, sizi esirgeyecektir." (Nisa: 4/29)
İki çeşit ölü helaldir. Bunların kesim şartı yoktur ve ciğer ve dalak kanları da helaldir. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Bize iki ölü ile iki kan helal kılındı, iki ölü, balık ve çekirge iki kan ise ciğer ve dalaktır" [3]
Eti Yenmeyen Haram Hayvanlar
Kuşlar:
Hüdhüd, Kırlangıç (bilinen siyah bir kuş), Kevcekan (büyük başlıdır, kuşları avlar yalnız et yer.), Baykuş, Yarasa, Kartal, Saksağan (bu da kendisinde siyahlık ve beyazlık bulunan bir kargadır.), Alaca Karga (bu karga türünde de siyahlık ve beyazlık bulunur, sadece leşleri yer), Kuzgun (diğer adı kaya kargası olup, kanatları mükemmeldir.), Papağan gibi yırtıcı kuşların eti haramdır.
Dört Ayaklı Hayvanlar:
Ehli eşek, Anası eşek olan Katır, Zürafa, Aslan, Kaplan, Pars, Ayı, Fil, Köpek, Domuz, Maymun, Kurt, Berber (vahşi bir hayvan olup, Aslan ile dövüşür.), Çakal (kurttan küçük, tilkiden büyük olup geceleri çocuklar gibi bağırır.), vahşi veya ehli Kedi,Timsah, Kurbağa, Yengeç vb.
Dinimizce öldürülmesi emredilen Akrep, Yılan, Fare gibi haşarat türünden olup, zarar veren hayvanların da etleri haramdır.
Eti Yenen Helal Hayvanlar
Kuşlar:
Kendi tırnağıyla avlanmayan kuşların hepsi helaldir. Bunlar;
Güvercin, Yabani Güvercin, Kumru, Çulluk, Keklik, Bülbül, Sığırcık, Arı Kuşu, Pelikan, Toy Kuşu, Çil Kuş (Bir nevi keklik), Deve kuşu, Ördek, Tavuk, Kaz, Hububat Kargası, Leylek hariç, diğer su kuşları vb.
Dört Ayaklı Hayvanlar:
Manda, At, Deve, Gelincik (ufak canavar diye de bilinir.), Geyik, vahşi ve ehli Sığır, Vahşi Merkep, Yaban Faresi, (Arap tavşanı da denilir), Keler, Sırtlan, Tilki, Semur, Sincap, Fenek Koyun, Keçi Gazal, Kertenkele, Tavşan, Kirpi, Ada Tavşanı, Dağ keçisi, Oklu Kirpi, Vaşak, Ceylan vb.
Ayrıca denizde yaşıyan bütün hayvanların eti helaldir. Bunların başında balık gelir. Balıkların sureti ne şekilde olursa olsun helaldir.
Şeriatın helal kıldığı bir hayvan pislik yerse zarar vermez. Ancak bunların etinin tadı değişirse haram olurlar.
Kuzu gibi hayvan da, haram olan bir hayvanın sütünü emer onunla beslenirse yine haram olur.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari,52l0, Müslim, 1932.
[2] Müslim, 1932.
[3] İmam Ahmed, 2/97.
KURBAN
Kurban, sünneti müekkededir.
Kurban, bir seneyi bitirmiş koyundan, iki seneyi bitirmiş keçiden, beş seneyi bitirmiş deveden, iki seneyi bitirmiş sığırdan verilir.
Deve ile sığır yedi kişi için, koyun ve keçi ise bir kişi için kurban edilir.
Dört çeşit hayvanın kurban edilmesi caiz değildir:
1. Körlüğü belli olan.
2. Topallığı belli olan.
3. Hastalıklardan bir hastalığı olan.
4. Fazlaca zayıf olan.
Boynuzu olmayan ve boynuzu çıkmış hayvanın kurban olması caizdir. Kuyruğu ve burnu kesik olursa caiz olmaz.
Kurban (udhiyye), Allahu Teala´ya yaklaşmak için Kurban bayramı günlerinde kesilen hayvandır.
Kurban, Allah´a yaklaşmak amacıyla kesilen deve, sığır, koyun ve keçiden olunur.
Kurbanın meşruiyeti Kur´an ve sünnet ile sabittir.
Kur´an´dan delil şu Ayet-i Kerimedir:
"Rabbin için namaz kıl ve kurban kes." (Kevser: 108/2)
Sünnetten delil de şu hadis-i şeriftir:
Enes (r.a.)´dan şöyle rivayet1 edilmiştir.
"Hazreti Peygamber boynuzlu ve beyaz renkli iki koçun Besmele ve tekbir getirdikten sonra ayaklarını boyunlarına koyarak kendi eliyle kurban etti." [1]
Kurbanın meşruiyetinin hikmeti:
Kurban kesmek bir ibadettir. Allah´a boyun eğmekten sonra gelir.
Hz. İbrahim oğlu İsmail´i kurban etmekle mükellef kılındığında yerine getirmek istediği kurbanın manasını ihya edip onu canlı olarak gündemde tutmaktır. Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail´in Allah´ın emrine boyun eğmeleri nedeniyle Allah´u Teala, İsmail´in yerine kurban edilmek üzere bir koç indirerek Hz. İbrahim´e o koçu kurban etmesini emretmiştir.
Ayrıca kurban kesmekte fakir ve yoksulları doyurup sevindirmek söz konusu olur. Bu da fakirlerle zenginler arasındaki kardeşlik bağlarını daha da güçlendirir.
Kurbanın hükmü:
Kurban kesmek sünnet-i müekkededir.
İki sebepten dolayı kurban kesmek vacip olur.
a) Kurban edilmeye elverişli bir hayvana işaretle, ´Bu benim kurbanımdır.´ veya "Bu hayvanı kurban edeceğim´ gibi ifadelerde bulunulursa o hayvanın kurban edilmesi vacip olur.
b) Allah´a yaklaşmak amacıyla, ´Kurban kesmek bana borç olsun´ diyerek adak adayan kimseyede kurban vermesi vacip olur.
Kurban kesmekle mükellef olanlar,
a) Müslüman olmak.
b) Akıllı ve ergenlik çağında olmak.
c) Kurban kesmeye maddi güç yetirmektir.
Kendisinde bu üç şart bulunan kimseye kurban bayramında kurban kesmek sünneti müekkededir
Koyun ve keçiden kurban edilmesi için ikişer yaşını doldurması lazımdır. Ancak koyun bir yaşını bitirip ikinciye basarsa kurban edilebilir.
Ebu Hureyre (r.a.) Hazreti peygamberden şöyle duyduğunu rivayet eder:
"İki yaşına basmış koyunu kurban ediniz. Çünkü onu kurban etmek caizdir." [2]
Deve ve sığırın yedi kişi için kurban edilebileceğinin delili: Cabir (r.a.) şöyle demiştir:
" Hazreti Peygamber ile beraber Hudeybiye senesinde deve ve sığırı yedişer kişi için kurban ettik." [3]
Kurban olarak kesilen kurbanlık hayvanda metinde geçen dört maddeden herhangi biri bulunursa caiz olmaz.
Hazreti Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Körlüğü sırasında kör hayvanı, hastalığı esnasında hasta hayvanı, topallığı devam ettiği sürece tcpal hayvanı ve kemik iliği kalmayacak kadar zayıf hayvanın kurban edilmesi caiz değildir." [4]
Kulağın bir tanesi veya ikisi farketmez çünkü onun elinden eksiklik olur ve yenilen bir parçanın yokluğudur.
Kurban kesmenin vakti; Bayram namazı kılındıktan sonra başlayarak teşrik günlerinin sonuncu günü akşamı güneş batana kadar olan süredir. Kurban kesiminde beş şey sünnettir:
1. Eûzu Besmele çekmek,
2. Peygamber (s.a.v.)´e salavat getirmek.
3. Hayvanı kıbleye yöneltmek.
4. Besmeleden önce veya sonra üç defa tekbir getirmek.
5. Kabulü için duada bulunmak.
Nezr olunan bir kurbanın etini sahibi yiyemez. Sünnet olarak kesilen bir kurbanın etinden sahibi yiyebilir. Kurban (eti ve derisi) satılmaz fakat fakir ve miskinlere (ihtiyaç sahiplerine) verilir.
Kurban kesmenin vakti, bayram günü güneş doğduktan sonra iki rekat namaz kılınıp iki hutbe okunduktan sonra başlar bayramın dördüncü günü güneş batana kadar devam eder.
Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Bu günümüzde ilk yapacağımız şey, namaz kılmak ondan sonra (evlerimize) dönüp kurban kesmektir. Kim böyle yaparsa sünnetimize uygun davranmış olur. Kim namazdan önce kurban keserse bu yalnız ailesine takdim ettiği bir et sayılır. Onun kurban ibadetiyle hiç bir ilgisi yoktur."[5]
Hadiste geçen ´bu gününüzde´den maksat Zilhiccenin onuncu günü olan bayramın birinci günüdür. ´Bundan önce´ denmesinden maksat ise namaz vakti girmeden önceki vakittir.
Bayramın diğer üç günü ise teşrik günleri olan Zilhiccenin 11, 12 ve 13.üncü günleridir.
Zübeyir ibnul Avvam´dan rivayete göre Hazreti peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur.
"Teşrik günlerinin tamamında kurban kesilebilir." [6]
Kurban kesildiği zaman besmele çekmek ve tekbir getirmek sünnettir.
Allahu Teala şöyle buyurmuştur:
"Besmele ile kesilin hayvanlardan yeyin." (Enam:16/18)
Hazreti Enes´in rivayetine ´Allah Resulü besmele çekip tekbir getirdi.´ buyurarak kurbanını kesmiştir, ve Müslimin rivayyetinde ise ´Bismillahi vellahu ekber.´ dedikten sonra kurbanım kesmiştir.[7]
Hz. Aişe (r.a)´dan rivayete göre Hz. Peygamber bir koç kurban etmek istediğinde bıçağı eline alıp,
"Bismillah ya Allah Muhammed´den, Muhammed ailesinden ve Muhammed ümmetinden kabul et" [8] deyip kesmiştir.
Sünnet olarak kurban kesen kişi etinden yiyebilir, zengin dostlarına da verebilir. Ancak sünnet olan kurbanın üçte ikisini dağıtıp kalan üçte birini ehline yedirmesidir. Yine en efdal olanı şudur ki kurban kesen kişi teber-rüken birazını yiyip geri kalanını fakirlere sadaka olarak vermesidir. Beyhaki´den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber kurban kestiğinde onun ciğerinden yiyordu. [9]
Kurbanın etinden az bir parça olsa dahi fakirlere verilmesi ve bunun pişmemiş olması şarttır.
Tatavvu´ olarak (sünnet olarak) kesilen kurbanın üçte bir miktarını kendisine veya ailesine yemek üzere bırakması ve kalanını fakirlere dağıtması sünnet olmakla beraber Teberruken bir lokma kendisine bıraktıktan sonra hepsini sadaka olarak dağıtmak daha efdaldır.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5245, Müslim, 1966.
[2] Camiussağir, 512; İmam Ahmed, 6/368.
[3] Müslim, 1318.
[4] Hakim, 4/227.
[5] Buhari, 5225; Müslim, 1961.
[6] İbni Hıbban, 1008.
[7] Müslim, 1967.
[8] Müslim, 1967.
[9] Muğnil Muhtac, 3/290.
AKİKA
Akika sünnettir. Yeni doğan çocuğun yedinci gününde kesilir. Erkek çocuk için iki, kız çocuk için bir koyun akika olarak kurban edilir. Akikanın eti fakir ve miskinlere yedirilir.
Akika, yeni doğan çocuğun yedinci gününde kesilen kurbandır.
Çocuk doğduğu günde akika kesilemezse, buluğ çağına erinceye kadar bu sünnet eda edilebilir. Akika kesilmeden önce çocuk vefat ederse yine de o çocuk için Akika kesilmesi sünnettir.
Kurbanda bulunması lazım gelen özelliklerin akikada da bulunması gerekir.
Akika kurbanının dağıtılması ve fakirlere verilmesi gerekir.
Akika nezredilmişse, nezredilen kurban gibi olup, sahibi ondan yiyemez.
Kılları, eti ve derisi aynen kurban gibi satılmaz. Yalnız etinden bir kısmının çiğ olarak dağıtılması vacip değildir.Yalnız vakit için belli bir şart yoktur. Dilediği zaman Akika kurbanı kesilir.
Kurban etinin pişirilmeden çiğ olarak verilmesi, akika kurbanı ise pişirildikten sonra dağıtılırsa daha efdaldir.
Doğumun yedinci gününde çocuğa güzel isim vermek, aynı günde akikasını kesmek, sonra saçını tıraş edip, ağırlığı kadar, altın, altına güç yetirilmezse gümüş sadaka olarak vermek, sağ kulağına ezan, sol kulağına da kamet getirmek sünnettir.
Akika kurbanının hükmü sünnet-i müekkededir.
Peygamberimiz (s.a.v.) ve sahabe-i kiram çocuk ve torunları için akika kurbanı kesmişlerdir.
Hadisi şeriflerinde peygamberimiz (s.a.v.)
"Yeni doğan çocuğa akika kesilir" [1] diye buyurmuştur.
Vakti, çocuğun dünyaya geldiği andan itibaren başlar, ergenlik çağına gelinceye kadar biter. Akika kurbanını, velisi keser. Bu süre içinde velisi kesmezse ergenlik çağından sonra herkes kendi akikasını kesebilir. Bu, süre ölünceye kadar devam eder.
Akika kurbanının doğumun yedinci gününde kesilmesi daha faziletlidir. Nitekim peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Her yeni doğan çocuk, akikası kesilene kadar rehindir. Akikası doğumunun yedinci gününde kesilir, kendisine isim verilir ve tıraş edilir" [2]
Kesilen saçın ağırlığı kadar altın, gümüş ya da para sadaka olarak verilmesi sünnettir.
Bütün bu sünnetlerde kız ile erkek çocuğun arasında hiç bir fark yoktur. Yalnız erkek çocuk için iki akika kurbanı kesmek daha faziletlidir.
Peygamberimiz (s.a.v.), Hasan ile Hüseyin´in her biri için birer akika kurbanı kesmişlerdir.
Akikanın meşru oluşunda pek çok güzel sırlar ve yararlar mevcuttur.
Şöyle ki Allah´ın nimetine karşı şükür göstermek, çocuğun iyi gelişmesini sağlamak, akraba, dost ve fakirlerin gönüllerini hoş etmek gibi bir çok hikmetleri vardır.
Akikanın şartları:
Kurban olarak kesilebilen hayvanlarda aranan şartlar, akika kurbanının sahih olabilmesi için de gereklidir. Ancak aralarında aşağıdaki farklar mevcuttur ve bu farklar akika kurbanı için sünnettir.
1- Akika eti pişirildikten sonra dağıtılması ve bir miktar tatlı ile birlikte fakirlere ikram edilmesi sünnettir. Bu tatlı çocuğun ahlakının tatlı olması ümidiyle verilir.
2- İmkan dahilinde akika kurbanın kemikleri kırılmadan birbirlerinin mafsallarından ayrılması sünnettir. Bu da çocuğun sağlık ve selametini ummak sebebiyledir.
3- Akikanın sağ budunun sağlam ve çiğ olarak çocuğun doğumunu yaptıran ebesine verilmesi sünnettir. Çünkü Fatıma (r.a), Peygamberimiz (s.a.v.)´nin emri üzerine böyle yapmıştır. Bu da çocuğun büyüyüp yürümesi için bir uğur anlamını teşkil etmektedir.
İşte bunlar akika kurbanı ile ilgili birer sünnettir. Fakat kurbanda bu tür sünnetler aranmamaktadır.
Çocuk dünyaya gelirken sağ kulağına ezan, sol kulağına da kamet getirmek sünnettir. Bu da çocuğun ilk duyduğu şey tevhid sesi olması içindir.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5154
[2] Ebu Davud, 1522
ÇOCUK SÜNNETİ
Şafii Mezhebi´nde çocuğun sünnet muamelesi vaciptir. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"İnsan yaratılışına uygun olan ameli şeyler beştir: Çocuğu sünnet ettirmek, edep yerlerini tıraş etmek, koltuk altı kıllarını gidermek, tırnakları kesmek ve bıyıkları kısaltmaktır" [1]
Sünnetin zamanı ise illa küçük yaşta yapılması şart değildir. Büyüklük devrelerinde de yapılabilir. Ancak çocuk buna müsait olursa doğumunun yedinci gününde yapılması sünnettir.
Sünnet muamelesinin meşru oluşunun hikmeti: Çocuğun sağlığı ve temizliği içindir. Çünkü sünnet derisinin kesilmesi çocuğun daha sağlıklı bir şekilde gelişmesine vesile olur.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5552 - See more at:
Kesilmesi mümkün olan hayvanın kesimi boynun üst çukuru ve boynun alt çukurudur.
Kesilmesi mümkün olmayan hayvanın kesimi ise mümkün olan şekillerle onun yaralanmasıdır.
Tam bir kesim dört şeyle olur;
Bunlar; nefes borusu, yemek borusu ve iki boyun damarıdır. Kesimde kâfi miktar ise nefes ve yemek borusunun kesilmesidir.
Eğitilmiş ve yaralayıcı her yırtıcı hayvanla ve yırtıcı kuşlarla avlamak caizdir.
Eti yenmesi helal olan hayvanların şer´i yolla kesimi caizdir.
Bu hayvanların etinin yenılebilmesi için gerekli şartlar dahilinde kesilmeleri gerekir.
Bunlar, nefes borusu, yemek borusu ve boyunda bulunan iki şah damarın kesilmesidir, bu, en uygun ve sünnet olan kesim şeklidir. Nefes ve yemek borularının kesilmesi de yeterlidir, iki şah damarın kesilmesinin sünnet oluşunun hikmeti, ruhun çıkmasını daha çabuk kolaylaştırmaktır.
Hadisi şerifte peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır.
"Kesim boynun üst ve alt çukurunda yapılır." [1]
Kesilmesi mümkün olmayan hayvanlar azgınlaşıp kaçar ya da sahibi onu tutmaya gücü yetmezse o zaman onu bir aletle yaralamaya çalışır daha sonra keser, hayvandan kan akıp bu arada sahibi ona yetişmeden ölürse helal olur.
Bunun delili, Rafi´ bin Hadiç (r.a.)´dan rivayet edilen şu hadisi şeriftir:
"Biz deve ve davar türünden hayvanlara sahipken bu sıralarda develerden biri kaçtı, bizden biri ok atıp onu vurdu ve öldü. Bunun üzerine Hazreti Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu:
"Şüphesiz bu hayvanlardan bazısı yabani hayvanlar gibi vahşidirler. Onlara gücünüz yetmediği zamanlarda böyle yapın (vurun.)" [2]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Darekutni, 6/283
[2] Buhari, 5190; Müslim, 1968.
Eğitilmiş Hayvanlarla Avlamak
Eti yenen her çeşit hayvanın usulü dairesinde kesimi ile helal olduğu gibi ok gibi keskin bir alet veya eğitilmiş köpek, arslan, kaplan gibi hayvanlarla ve doğan, şahin, kartal gibi yırtıcı kuşlarla da avlanmak caizdir.
Av hayvanının avlanmasını Kur´anı Kerim ve sünnet meşru kılmıştır.
Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:
"İhramdan çıktığınız zaman avlanabilirsiniz." (Maide: 5/2)
Başka bir ayeti kerimede yüce Allah şöyle buyurur:
"Sana kendilerine neyin helal kılındığını sorarlar. Onlara de ki, bütün temiz şeyler size helal kılındı. Allahın size öğrettiği gibi öğretip yetiştirdiğiniz avcı hayvanların yakalayıp öldürdüklerinden de üzerine Allahın ismini anarak yeyin." (Maide: 5/4)
Sünnetten de delil peygamberimiz (s.a.v.)´in şu hadisi şerifidir:
"Besmele çekerek kesip kan akıtabilecek aletle yaralanan hayvanı yeyin." [1]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 2356, Müslim, 1968.
Avlanmanın Şartları
a) Yaralayıcı ve keskin bir aletle avlamak gerekir.Bu aletin demir, bakır ya da ok gibi hayvanı yaralayabilen alet cinsinden olması gerekir.
Avcı böyle bir aletle av hayvanına vurur ve ona yetiştiği zaman aldığı yara sebebiyle ölmüşse helal sayılır. Ama henüz can varsa o zaman şer´i ölçüler dahilinde kesilmesi gerekir. Şayet canlı iken yetiştiği halde kesimi ve boğazlamayı geciktirir ve hayvan o zaman hayvan ölürse haram olup yiyilmez.
Yaralayıcı bir aletle değil de taş veya ateşli silahlarla hayvana vurur ve hayvan ölürse ozaman yine haram olur. Hayvana yetişsin yetişmesin farketmez. Ancak hayvan ölmeden yetişip keserse o zaman helal olur.
b) Yırtıcı hayvan veya yırtıcı kuşlar salarak yaralama ile av yapmak caizdir.
Avcı av hayvanlarından birini avlamak için bir avcı hayvanını gönderir, bu avcı hayvan onu yaralar ve bu yara sebebiyle av hayvanı ölürse eti helal sayılır.
Av Yapabilen Hayvanlarda Aranan Şartlar
Bu tür hayvanların eğitilmiş olmaları için dört şart lazımdır:
1. Ava salıverdiğinde gitmesi.
2. Durdurulması istendiğinde durması.
3. Avı öldürdüğünde avdan yememesi.
4. Bu durumların bir kaç defa tekrarlanmış olması.
Bu şartlardan birinin eksik olması halinde yakalanan av, helal olmaz. Ancak avcının yetişip canlı olarak kesmesiyle helal olur.
Diş ve tırnak haricinde kesici olan her şeyle boğazlamak (hayvan kesimi yapmak) caizdir.
Müslüman ve ehli kitabın kestiği hayvanlar helaldir. Mecusi ve putlara tapanların kestikleri bütün hayvanlar haramdır.
Ceninin kesimi anasının kesimiyledir. Ancak anasının karnından sağ çıkarılmışsa o zaman kesilmesi gerekir.
Eti yenen canlı bir hayvandan kesilen parça murdardır, ancak kılları yatak ve elbise imali için helaldir.
Av hayvanının şartları:
a) Avcı hayvanın eğitilmiş olması gerekir.
Şöyle ki av için gönderildiği zaman koşup ava doğru gitmesi, başka bir tarafa gitmemesi gerekir.
b) Avcı hayvanın söz dinlemesi gerekir. Sahibinin ona ´git´ dediği zaman gitmesi, ´dur´ dediği zaman durması gerekir.
c) Avcı hayvanın öldürdüğünden yememesi gerekir. Ancak sahibine ulaştırıp sahibi önüne koyduktan sonra yese bir sakıncası yoktur.
d) Bu sayılan şartların avcı hayvanında daha evvel tekerrür etmesi gerekir. Burda avlayabileceği kanaati hasıl olmuş olur.
Ancak bu dört şarta haiz olan bir avcı hayvanının öldürdüğü helal olur.
Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:
"De ki size iyi ve temiz şeyler helal kılındı. Allahın öğrettiğini öğreterek yetiştirdiğiniz avcı hayvanların sizin için tuttuklarını yeyin." (Maide: 5/4)
Peygamberimiz (s.a.v.) Adiyy bin Hatem´e hitaben şöyle buyurmuştur:
" Eğitilmiş avcı köpeğini salıverip besmele çekersen, o köpek senin için avladığı hayvanı öldürse yiyebilirsin Şayet köpek avladığından yerse, o zaman ondan yeme. Çünkü köpek kendine avlamış olur." [1]
Kesimin tırnak ve dişlerle olması caiz değildir. Zira bu şekilde hayvana eziyet vardır.
Rafi´ bin Hadiç (r.a.)´dan rivayeten peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Kan akıtıldıktan ve Allahın ismi zikredildikten sonra yeyin. Ancak diş veya tırnak ile kesilen hayvan yenmez." [2]
Müslümanın kesimi için yüce Allah şöyle buyurmuştur:
"Boğazladığınız hayvanlar size helal kılındı." (Maide: 5/3)
Ehli kitabın kestikleri caizdir. Yüce Allah Kur´anı kerimde şöyle buyurmuştur:
"Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri hayvan) size helal kılındı." (Maide: 5/5)
Kitabi olmayan mecusi, putperest ve ateistlerin kestikleri haramdır.
Peygamberimiz (s.a.v.) Hacar şehrinin mecusilerine mektup göndermiş ve onları İslama davet etmiş (bu mektupta şöyle bildirilmiştir):
"Her kim müslüman olursa ondan kabul edilir. Kim de islamdan imtina´ ederse ondan cizye alınır. Hem de bilinmesi gerekir ki onların kestikleri hayvanların etleri yenilmez ve onlara müslüman kadın nikah edilmez." [3]
Karnında yavrusu olan hamile hayvanın kesilmesi ile karnındaki yavrunun eti helaldir, ancak kesimden sonra yavru canlı olursa onun da ayrıca kesilmesi gerekir. Bunun delili, Ebu Said El-Hudri (r.a.)´dan rivayet edilen şu hadistir. Hazreti peygambere annesinin karnındaki yavrunun durumunu sorduk. O şöyle buyurdu:
"Onun etini yiyebilirsiniz. Çünkü annesinin kesilmesi onun da kesilmesi demektir." [4]
Eti yenen canlı bir hayvandan kesilen parça haramdır. O, hayvanın ölüsü hükmündeder. Ancak canlı iken balıktan kesilen parça helaldir. Çünkü balığın ölüsü de helaldir. Balık için kesim şartı yoktur. İleride bu konuya değinilecektir.
Ebu Said El-Hudri (r.a.) şöyle rivayet eder: Hazreti Peygamber´e develerin hörgüçlerinden ve koyunların butlarından kesilen parçalar hakkında sorulduğunda o şöyle cevap verdi:
"Bir canlı hayvandan kesilen parça ölü hükmündedir." [5]
Eti yenen canlı hayvandankırpılan veya kesilen parçanın üzerindeki kıllardan istifade edilmesi için giysi ve yataklarda kullanım amacıyla helaldir. Bunların da eti yenen hayvanlardan olması gerekir.
Yüce Allah Kur´an´ı Kerim´de şöyle buyurur:
"Allah evlerinizi sizin için huzur ve sükun yeri yaptı ve sizin için davar derilerinden gerek göç gününüzde gerekse konaklama gününüzde kolayca taşıyacağınız evler, yünlerinden yapağılarından ve kıllarından bir süreye kadar (faydalanacağınız) bir ev eşyası ve bir ticaret malı meydana getirdi." (Nahl: 16/ 80)
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5167; Müslim, 1929
[2] Buhari, 2356; Müslim, 1968
[3] Beyhaki, 9/285
[4] Ebu Davud, 2827.
[5] Hakim El-Müstedrek, 4/239.
YİYECEKLER
-İslam´ın Helal Ve Haram Kıldığı Hayvanlar-
Arapların mubah gördüğü tüm hayvanlar helaldir. Ancak İslam şeriatının haram gördükleri bunlardan istisna edilmiştir.
Arapların habis gördüğü bütün hayvanlar da haramdır. Ancak İslam şeriatının helal gördükleri müstesna.
Azı dişleriyle kapıp parçalayan, kendi kendini savunabilen hayvanların eti haramdır.
Kuş cinsinden olup, tırnaklarıyla kapan yırtıcı, tırnaklara sahip bütün kuşlar haramdır.
Fazla acıktığından dolayı çaresiz kalıp canını kurtaracak kadar haram ve murdar etten yemek caizdir.
Bizlere iki ölü helal kılınmıştır: Balık ve çekirge.
İki kan helaldir, bunlar da: Ciğer ve dalaktır.
Hayvanların helal ve haram olmasında arapların örflerinin dikkate alınmasında sebep, Arap topluluklarının islamın ilk muhatabı olmalarından dolayıdır.
Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:
"... İşte o peygamber onlara iyiliği emreder, onları kötülükten men eder. Onlara temiz şeyleri helal pis şeyleri haram kılar." (el-A´raf: 7/157)
Başka bir Ayet-i Kerime´de Yüce Allah:
"Kendileri için nelerin helal kılındığını sana soruyorlar. De ki: Bütün iyi ve temiz şeyler size helal kılınmıştır." (Maide: 5/4) buyurmuştur.
Yırtıcı ve kuvvetli dişlere sahip olan her çeşit hayvanın eti haramdır. Bu hayvanlar; kurt, kaplan, ayı, fil, pars, köpek, kedi, maymun vb.
Kuş türünden de parçalayıcı tırnaklara sahip olan her çeşit kuşta haramdır. Bu kuşların başında alaca, karga, atmaca, yarasa, doğan, şahin, kartal, akbaba ve çaylak gibi kuşlar gelir.
Ebu Salebe´den rivayete göre Peygamberimiz (s.a.v.) azı dişleri yırtıcı olan her çeşit hayvan yemekten neyhetti.[1]
Güçlü tırnaklara sahip olan kuşlar içinde İbni Abbas şöyle rivayet etmiştir:
"Hz Peygamber azı dişli olan her yırtıcı hayvanın ve pençeli olan her yırtıcı kuşun etini yemekten nehyetti" [2]
Yukarıda ve geçen konularda anlatılan her çeşit hayvan ölüsü, haram hayvan çeşitleri ve haram yiyeceklerin tümü heyeti tehlike arzedecek durumdaki bir alıkta veya zorunlu kıldığında tedavi yönteminde kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Tabii ki böyle bir durumda helal bulunmayacak veya elde edilmesine güç yetinmiyecekse ancak yiyilebilir.
Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:
"Mallarınızı batıl (haksız ve haram yollar) ile aranızda (alıp-verecek) yemeyin ve kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah, sizi esirgeyecektir." (Nisa: 4/29)
İki çeşit ölü helaldir. Bunların kesim şartı yoktur ve ciğer ve dalak kanları da helaldir. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Bize iki ölü ile iki kan helal kılındı, iki ölü, balık ve çekirge iki kan ise ciğer ve dalaktır" [3]
Eti Yenmeyen Haram Hayvanlar
Kuşlar:
Hüdhüd, Kırlangıç (bilinen siyah bir kuş), Kevcekan (büyük başlıdır, kuşları avlar yalnız et yer.), Baykuş, Yarasa, Kartal, Saksağan (bu da kendisinde siyahlık ve beyazlık bulunan bir kargadır.), Alaca Karga (bu karga türünde de siyahlık ve beyazlık bulunur, sadece leşleri yer), Kuzgun (diğer adı kaya kargası olup, kanatları mükemmeldir.), Papağan gibi yırtıcı kuşların eti haramdır.
Dört Ayaklı Hayvanlar:
Ehli eşek, Anası eşek olan Katır, Zürafa, Aslan, Kaplan, Pars, Ayı, Fil, Köpek, Domuz, Maymun, Kurt, Berber (vahşi bir hayvan olup, Aslan ile dövüşür.), Çakal (kurttan küçük, tilkiden büyük olup geceleri çocuklar gibi bağırır.), vahşi veya ehli Kedi,Timsah, Kurbağa, Yengeç vb.
Dinimizce öldürülmesi emredilen Akrep, Yılan, Fare gibi haşarat türünden olup, zarar veren hayvanların da etleri haramdır.
Eti Yenen Helal Hayvanlar
Kuşlar:
Kendi tırnağıyla avlanmayan kuşların hepsi helaldir. Bunlar;
Güvercin, Yabani Güvercin, Kumru, Çulluk, Keklik, Bülbül, Sığırcık, Arı Kuşu, Pelikan, Toy Kuşu, Çil Kuş (Bir nevi keklik), Deve kuşu, Ördek, Tavuk, Kaz, Hububat Kargası, Leylek hariç, diğer su kuşları vb.
Dört Ayaklı Hayvanlar:
Manda, At, Deve, Gelincik (ufak canavar diye de bilinir.), Geyik, vahşi ve ehli Sığır, Vahşi Merkep, Yaban Faresi, (Arap tavşanı da denilir), Keler, Sırtlan, Tilki, Semur, Sincap, Fenek Koyun, Keçi Gazal, Kertenkele, Tavşan, Kirpi, Ada Tavşanı, Dağ keçisi, Oklu Kirpi, Vaşak, Ceylan vb.
Ayrıca denizde yaşıyan bütün hayvanların eti helaldir. Bunların başında balık gelir. Balıkların sureti ne şekilde olursa olsun helaldir.
Şeriatın helal kıldığı bir hayvan pislik yerse zarar vermez. Ancak bunların etinin tadı değişirse haram olurlar.
Kuzu gibi hayvan da, haram olan bir hayvanın sütünü emer onunla beslenirse yine haram olur.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari,52l0, Müslim, 1932.
[2] Müslim, 1932.
[3] İmam Ahmed, 2/97.
KURBAN
Kurban, sünneti müekkededir.
Kurban, bir seneyi bitirmiş koyundan, iki seneyi bitirmiş keçiden, beş seneyi bitirmiş deveden, iki seneyi bitirmiş sığırdan verilir.
Deve ile sığır yedi kişi için, koyun ve keçi ise bir kişi için kurban edilir.
Dört çeşit hayvanın kurban edilmesi caiz değildir:
1. Körlüğü belli olan.
2. Topallığı belli olan.
3. Hastalıklardan bir hastalığı olan.
4. Fazlaca zayıf olan.
Boynuzu olmayan ve boynuzu çıkmış hayvanın kurban olması caizdir. Kuyruğu ve burnu kesik olursa caiz olmaz.
Kurban (udhiyye), Allahu Teala´ya yaklaşmak için Kurban bayramı günlerinde kesilen hayvandır.
Kurban, Allah´a yaklaşmak amacıyla kesilen deve, sığır, koyun ve keçiden olunur.
Kurbanın meşruiyeti Kur´an ve sünnet ile sabittir.
Kur´an´dan delil şu Ayet-i Kerimedir:
"Rabbin için namaz kıl ve kurban kes." (Kevser: 108/2)
Sünnetten delil de şu hadis-i şeriftir:
Enes (r.a.)´dan şöyle rivayet1 edilmiştir.
"Hazreti Peygamber boynuzlu ve beyaz renkli iki koçun Besmele ve tekbir getirdikten sonra ayaklarını boyunlarına koyarak kendi eliyle kurban etti." [1]
Kurbanın meşruiyetinin hikmeti:
Kurban kesmek bir ibadettir. Allah´a boyun eğmekten sonra gelir.
Hz. İbrahim oğlu İsmail´i kurban etmekle mükellef kılındığında yerine getirmek istediği kurbanın manasını ihya edip onu canlı olarak gündemde tutmaktır. Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail´in Allah´ın emrine boyun eğmeleri nedeniyle Allah´u Teala, İsmail´in yerine kurban edilmek üzere bir koç indirerek Hz. İbrahim´e o koçu kurban etmesini emretmiştir.
Ayrıca kurban kesmekte fakir ve yoksulları doyurup sevindirmek söz konusu olur. Bu da fakirlerle zenginler arasındaki kardeşlik bağlarını daha da güçlendirir.
Kurbanın hükmü:
Kurban kesmek sünnet-i müekkededir.
İki sebepten dolayı kurban kesmek vacip olur.
a) Kurban edilmeye elverişli bir hayvana işaretle, ´Bu benim kurbanımdır.´ veya "Bu hayvanı kurban edeceğim´ gibi ifadelerde bulunulursa o hayvanın kurban edilmesi vacip olur.
b) Allah´a yaklaşmak amacıyla, ´Kurban kesmek bana borç olsun´ diyerek adak adayan kimseyede kurban vermesi vacip olur.
Kurban kesmekle mükellef olanlar,
a) Müslüman olmak.
b) Akıllı ve ergenlik çağında olmak.
c) Kurban kesmeye maddi güç yetirmektir.
Kendisinde bu üç şart bulunan kimseye kurban bayramında kurban kesmek sünneti müekkededir
Koyun ve keçiden kurban edilmesi için ikişer yaşını doldurması lazımdır. Ancak koyun bir yaşını bitirip ikinciye basarsa kurban edilebilir.
Ebu Hureyre (r.a.) Hazreti peygamberden şöyle duyduğunu rivayet eder:
"İki yaşına basmış koyunu kurban ediniz. Çünkü onu kurban etmek caizdir." [2]
Deve ve sığırın yedi kişi için kurban edilebileceğinin delili: Cabir (r.a.) şöyle demiştir:
" Hazreti Peygamber ile beraber Hudeybiye senesinde deve ve sığırı yedişer kişi için kurban ettik." [3]
Kurban olarak kesilen kurbanlık hayvanda metinde geçen dört maddeden herhangi biri bulunursa caiz olmaz.
Hazreti Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Körlüğü sırasında kör hayvanı, hastalığı esnasında hasta hayvanı, topallığı devam ettiği sürece tcpal hayvanı ve kemik iliği kalmayacak kadar zayıf hayvanın kurban edilmesi caiz değildir." [4]
Kulağın bir tanesi veya ikisi farketmez çünkü onun elinden eksiklik olur ve yenilen bir parçanın yokluğudur.
Kurban kesmenin vakti; Bayram namazı kılındıktan sonra başlayarak teşrik günlerinin sonuncu günü akşamı güneş batana kadar olan süredir. Kurban kesiminde beş şey sünnettir:
1. Eûzu Besmele çekmek,
2. Peygamber (s.a.v.)´e salavat getirmek.
3. Hayvanı kıbleye yöneltmek.
4. Besmeleden önce veya sonra üç defa tekbir getirmek.
5. Kabulü için duada bulunmak.
Nezr olunan bir kurbanın etini sahibi yiyemez. Sünnet olarak kesilen bir kurbanın etinden sahibi yiyebilir. Kurban (eti ve derisi) satılmaz fakat fakir ve miskinlere (ihtiyaç sahiplerine) verilir.
Kurban kesmenin vakti, bayram günü güneş doğduktan sonra iki rekat namaz kılınıp iki hutbe okunduktan sonra başlar bayramın dördüncü günü güneş batana kadar devam eder.
Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Bu günümüzde ilk yapacağımız şey, namaz kılmak ondan sonra (evlerimize) dönüp kurban kesmektir. Kim böyle yaparsa sünnetimize uygun davranmış olur. Kim namazdan önce kurban keserse bu yalnız ailesine takdim ettiği bir et sayılır. Onun kurban ibadetiyle hiç bir ilgisi yoktur."[5]
Hadiste geçen ´bu gününüzde´den maksat Zilhiccenin onuncu günü olan bayramın birinci günüdür. ´Bundan önce´ denmesinden maksat ise namaz vakti girmeden önceki vakittir.
Bayramın diğer üç günü ise teşrik günleri olan Zilhiccenin 11, 12 ve 13.üncü günleridir.
Zübeyir ibnul Avvam´dan rivayete göre Hazreti peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur.
"Teşrik günlerinin tamamında kurban kesilebilir." [6]
Kurban kesildiği zaman besmele çekmek ve tekbir getirmek sünnettir.
Allahu Teala şöyle buyurmuştur:
"Besmele ile kesilin hayvanlardan yeyin." (Enam:16/18)
Hazreti Enes´in rivayetine ´Allah Resulü besmele çekip tekbir getirdi.´ buyurarak kurbanını kesmiştir, ve Müslimin rivayyetinde ise ´Bismillahi vellahu ekber.´ dedikten sonra kurbanım kesmiştir.[7]
Hz. Aişe (r.a)´dan rivayete göre Hz. Peygamber bir koç kurban etmek istediğinde bıçağı eline alıp,
"Bismillah ya Allah Muhammed´den, Muhammed ailesinden ve Muhammed ümmetinden kabul et" [8] deyip kesmiştir.
Sünnet olarak kurban kesen kişi etinden yiyebilir, zengin dostlarına da verebilir. Ancak sünnet olan kurbanın üçte ikisini dağıtıp kalan üçte birini ehline yedirmesidir. Yine en efdal olanı şudur ki kurban kesen kişi teber-rüken birazını yiyip geri kalanını fakirlere sadaka olarak vermesidir. Beyhaki´den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber kurban kestiğinde onun ciğerinden yiyordu. [9]
Kurbanın etinden az bir parça olsa dahi fakirlere verilmesi ve bunun pişmemiş olması şarttır.
Tatavvu´ olarak (sünnet olarak) kesilen kurbanın üçte bir miktarını kendisine veya ailesine yemek üzere bırakması ve kalanını fakirlere dağıtması sünnet olmakla beraber Teberruken bir lokma kendisine bıraktıktan sonra hepsini sadaka olarak dağıtmak daha efdaldır.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5245, Müslim, 1966.
[2] Camiussağir, 512; İmam Ahmed, 6/368.
[3] Müslim, 1318.
[4] Hakim, 4/227.
[5] Buhari, 5225; Müslim, 1961.
[6] İbni Hıbban, 1008.
[7] Müslim, 1967.
[8] Müslim, 1967.
[9] Muğnil Muhtac, 3/290.
AKİKA
Akika sünnettir. Yeni doğan çocuğun yedinci gününde kesilir. Erkek çocuk için iki, kız çocuk için bir koyun akika olarak kurban edilir. Akikanın eti fakir ve miskinlere yedirilir.
Akika, yeni doğan çocuğun yedinci gününde kesilen kurbandır.
Çocuk doğduğu günde akika kesilemezse, buluğ çağına erinceye kadar bu sünnet eda edilebilir. Akika kesilmeden önce çocuk vefat ederse yine de o çocuk için Akika kesilmesi sünnettir.
Kurbanda bulunması lazım gelen özelliklerin akikada da bulunması gerekir.
Akika kurbanının dağıtılması ve fakirlere verilmesi gerekir.
Akika nezredilmişse, nezredilen kurban gibi olup, sahibi ondan yiyemez.
Kılları, eti ve derisi aynen kurban gibi satılmaz. Yalnız etinden bir kısmının çiğ olarak dağıtılması vacip değildir.Yalnız vakit için belli bir şart yoktur. Dilediği zaman Akika kurbanı kesilir.
Kurban etinin pişirilmeden çiğ olarak verilmesi, akika kurbanı ise pişirildikten sonra dağıtılırsa daha efdaldir.
Doğumun yedinci gününde çocuğa güzel isim vermek, aynı günde akikasını kesmek, sonra saçını tıraş edip, ağırlığı kadar, altın, altına güç yetirilmezse gümüş sadaka olarak vermek, sağ kulağına ezan, sol kulağına da kamet getirmek sünnettir.
Akika kurbanının hükmü sünnet-i müekkededir.
Peygamberimiz (s.a.v.) ve sahabe-i kiram çocuk ve torunları için akika kurbanı kesmişlerdir.
Hadisi şeriflerinde peygamberimiz (s.a.v.)
"Yeni doğan çocuğa akika kesilir" [1] diye buyurmuştur.
Vakti, çocuğun dünyaya geldiği andan itibaren başlar, ergenlik çağına gelinceye kadar biter. Akika kurbanını, velisi keser. Bu süre içinde velisi kesmezse ergenlik çağından sonra herkes kendi akikasını kesebilir. Bu, süre ölünceye kadar devam eder.
Akika kurbanının doğumun yedinci gününde kesilmesi daha faziletlidir. Nitekim peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Her yeni doğan çocuk, akikası kesilene kadar rehindir. Akikası doğumunun yedinci gününde kesilir, kendisine isim verilir ve tıraş edilir" [2]
Kesilen saçın ağırlığı kadar altın, gümüş ya da para sadaka olarak verilmesi sünnettir.
Bütün bu sünnetlerde kız ile erkek çocuğun arasında hiç bir fark yoktur. Yalnız erkek çocuk için iki akika kurbanı kesmek daha faziletlidir.
Peygamberimiz (s.a.v.), Hasan ile Hüseyin´in her biri için birer akika kurbanı kesmişlerdir.
Akikanın meşru oluşunda pek çok güzel sırlar ve yararlar mevcuttur.
Şöyle ki Allah´ın nimetine karşı şükür göstermek, çocuğun iyi gelişmesini sağlamak, akraba, dost ve fakirlerin gönüllerini hoş etmek gibi bir çok hikmetleri vardır.
Akikanın şartları:
Kurban olarak kesilebilen hayvanlarda aranan şartlar, akika kurbanının sahih olabilmesi için de gereklidir. Ancak aralarında aşağıdaki farklar mevcuttur ve bu farklar akika kurbanı için sünnettir.
1- Akika eti pişirildikten sonra dağıtılması ve bir miktar tatlı ile birlikte fakirlere ikram edilmesi sünnettir. Bu tatlı çocuğun ahlakının tatlı olması ümidiyle verilir.
2- İmkan dahilinde akika kurbanın kemikleri kırılmadan birbirlerinin mafsallarından ayrılması sünnettir. Bu da çocuğun sağlık ve selametini ummak sebebiyledir.
3- Akikanın sağ budunun sağlam ve çiğ olarak çocuğun doğumunu yaptıran ebesine verilmesi sünnettir. Çünkü Fatıma (r.a), Peygamberimiz (s.a.v.)´nin emri üzerine böyle yapmıştır. Bu da çocuğun büyüyüp yürümesi için bir uğur anlamını teşkil etmektedir.
İşte bunlar akika kurbanı ile ilgili birer sünnettir. Fakat kurbanda bu tür sünnetler aranmamaktadır.
Çocuk dünyaya gelirken sağ kulağına ezan, sol kulağına da kamet getirmek sünnettir. Bu da çocuğun ilk duyduğu şey tevhid sesi olması içindir.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5154
[2] Ebu Davud, 1522
ÇOCUK SÜNNETİ
Şafii Mezhebi´nde çocuğun sünnet muamelesi vaciptir. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"İnsan yaratılışına uygun olan ameli şeyler beştir: Çocuğu sünnet ettirmek, edep yerlerini tıraş etmek, koltuk altı kıllarını gidermek, tırnakları kesmek ve bıyıkları kısaltmaktır" [1]
Sünnetin zamanı ise illa küçük yaşta yapılması şart değildir. Büyüklük devrelerinde de yapılabilir. Ancak çocuk buna müsait olursa doğumunun yedinci gününde yapılması sünnettir.
Sünnet muamelesinin meşru oluşunun hikmeti: Çocuğun sağlığı ve temizliği içindir. Çünkü sünnet derisinin kesilmesi çocuğun daha sağlıklı bir şekilde gelişmesine vesile olur.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 5552 - See more at:
Ziyaretçiler için gizlenmiş link, görmek için lütfen üye olunuz.
Giriş yap veya üye ol.
