Forumcu
Forum Üyesi
- Katılım
- 23 Eyl 2022
- Mesajlar
- 1,217
- Puanları
- 36
Ozon gazı bulunduğu atmosfer tabakasına göre yaşamın dostu veya düşmanı olmaktadır. Yeryüzünden 15 km ye kadar olan troposfer içinde bulunan troposferik ozonun artması sera etkisini artırır ve küresel ısınmaya katkıda bulunur. Yaygın olarak bilinen ve adından sıkça bahsedilen ozon tabakası ise stratosferik ozondur. 15-50 km’ler arasında yer alır ve yeryüzündeki canlıları güneşten gelen mor-ötesi (ultraviyole-UV) ışınlara karşı korur. Stratosferik ozon atmosferdeki tüm ozon miktarının %90 kadarını oluşturur. Maksimum konsantrasyon 19-23 km’ler arasında yer alır. Yaşamın dostu olan stratosferik ozon çeşitli endüstriyel faaliyetler sonucu açığa çıkan klor ve brom içeren gazlar (özellikle kloroflorokarbon CFC) ile reaksiyona girerek parçalanır ve seyrelir. Bunun sonucunda 280-320 nm dalga boyu aralığındaki UV-B radyasyonu az bir kayıpla atmosferi geçer. Yeryüzüne ulaşan bu radyasyon gözlerde katarakt rahatsızlığına cilt kanserine ve bağışıklık sisteminde bozulmalara neden olur. UV-B radyasyonunun bitkiler üzerinde de olumsuz etkileri vardır. Fotosen¤¤¤ olayını yavaşlatır ve ürün rekoltesini düşürür. Ayrıca küresel ısınmada en büyük paya sahip olan CO2 ‘yi emerek olumlu katkıları olan planktonların fotosen¤¤¤ hızını düşürerek çoğalmalarını yavaşlatır.
İlk defa 1970’li yılların ortalarında kuzey kutbunda yer alan Antarktika kıtası üzerinde görülen ozon azalması 1985 yılında Viyana Sözleşmesi ve ardından 1987’de yapılarak 1989 yılında yürürlüğe giren Montreal Protokolü uyarınca kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde ozon tabakasını incelten maddelerin tüketimini kontrol altına almak için Aralık 1991 de Montreal Protokolüne katılmıştır. 1988 yılında dünya üzerindeki tüm istasyonlardan ve uydulardan elde edilen verilerin analizinden stratosferik ozonun azalmasının yalnızca Antarktika ile sınırlı olmayıp Arktik bölgede de ortaya çıktığı görülmüştür. 1990’larda yapılan çalışmalarda ise ozonun 20°N ve 20°S enlemleri arasındaki ekvatoral kuşak dışında kalan tüm bölgelerde hızla azalmaya devam ettiğini ortaya koymuştur. Global azalma son 15 yılda % 5 civarındayken aynı süre içinde tropikler dışındaki azalmanın Kuzey yarımkürede % 6.5 Güney yarımkürede % 9.5 olduğu saptanmıştır. Troposferik ozon miktarının Türkiye’nin yer aldığı orta enlemlerde son 50 yılda iki kat arttığı ve yılda %1&lik bir hızla da artmaya devam ettiği tespit edilmiştir.
Öneriler:13 Ocak 1994’dan beri Türkiye üzerindeki troposferik ve stratosferik ozon gazlarının konsantrasyonlarındaki değişimleri tespit etmek için gerekli olan ölçümler Türkiye’de DMİ tarafından yapılmaya çalışılmaktadır. Ekonomik nedenlerden dolayı bu ölçümler aksatılmamalıdır. Türkiye’nin ozon ölçümleri ile oluşturduğu veri tabanı tüm Türk bilimcilerine de açık tutulmalıdır. ABD’de tarım ve orman alanlarında 2 milyar dolarlık zarara neden olduğu hesaplan ve orta enlemlerle beraber Türkiye üzerinde sürekli olarak artan troposferik ozon bitkilerde fotosen¤¤¤ işlemini yavaşlatarak ormanlarımızı etkileyecek ve tarımsal ürünlerimizde rekolte düşüşlerine neden olabilecektir. Bu nedenle ülkemizde de ozon üzerine bilimsel çalışmalar yapılması için bilimcilerimiz teşvik edilmelidir.Modern Hava Durumu programlarında yaz ayları boyunca halka ozon (uv-indeksi) ve ozona bağlı olarak güneşlenme süreleri ile ilgili tahmini bilgiler de verilmelidir.
İlk defa 1970’li yılların ortalarında kuzey kutbunda yer alan Antarktika kıtası üzerinde görülen ozon azalması 1985 yılında Viyana Sözleşmesi ve ardından 1987’de yapılarak 1989 yılında yürürlüğe giren Montreal Protokolü uyarınca kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde ozon tabakasını incelten maddelerin tüketimini kontrol altına almak için Aralık 1991 de Montreal Protokolüne katılmıştır. 1988 yılında dünya üzerindeki tüm istasyonlardan ve uydulardan elde edilen verilerin analizinden stratosferik ozonun azalmasının yalnızca Antarktika ile sınırlı olmayıp Arktik bölgede de ortaya çıktığı görülmüştür. 1990’larda yapılan çalışmalarda ise ozonun 20°N ve 20°S enlemleri arasındaki ekvatoral kuşak dışında kalan tüm bölgelerde hızla azalmaya devam ettiğini ortaya koymuştur. Global azalma son 15 yılda % 5 civarındayken aynı süre içinde tropikler dışındaki azalmanın Kuzey yarımkürede % 6.5 Güney yarımkürede % 9.5 olduğu saptanmıştır. Troposferik ozon miktarının Türkiye’nin yer aldığı orta enlemlerde son 50 yılda iki kat arttığı ve yılda %1&lik bir hızla da artmaya devam ettiği tespit edilmiştir.
Öneriler:13 Ocak 1994’dan beri Türkiye üzerindeki troposferik ve stratosferik ozon gazlarının konsantrasyonlarındaki değişimleri tespit etmek için gerekli olan ölçümler Türkiye’de DMİ tarafından yapılmaya çalışılmaktadır. Ekonomik nedenlerden dolayı bu ölçümler aksatılmamalıdır. Türkiye’nin ozon ölçümleri ile oluşturduğu veri tabanı tüm Türk bilimcilerine de açık tutulmalıdır. ABD’de tarım ve orman alanlarında 2 milyar dolarlık zarara neden olduğu hesaplan ve orta enlemlerle beraber Türkiye üzerinde sürekli olarak artan troposferik ozon bitkilerde fotosen¤¤¤ işlemini yavaşlatarak ormanlarımızı etkileyecek ve tarımsal ürünlerimizde rekolte düşüşlerine neden olabilecektir. Bu nedenle ülkemizde de ozon üzerine bilimsel çalışmalar yapılması için bilimcilerimiz teşvik edilmelidir.Modern Hava Durumu programlarında yaz ayları boyunca halka ozon (uv-indeksi) ve ozona bağlı olarak güneşlenme süreleri ile ilgili tahmini bilgiler de verilmelidir.
