Pazaryolu'nun Türkçe kaynaklarda eski adı Norgah / Norkah (نوركاە) olarak geçer. Coğrafi konumuna ve tarihi olaylar bakınca Norgah'ın Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovreba'da Norakalaki (ნორაქალაქი) diye anılan yerleşim olduğu anlaşılmaktadır. Bu yer adı, Ermenice yeni anlamına gelen "nor / nora" (նոր) ve Gürcüce şehir anlamına gelen kalaki (ქალაქი) kelimelerinden oluşmuş olup "yeni şehir" anlamına gelir. Nitekim Norgah'ın yeni şehir anlamına geldiği Türkçe metinlerde de belirtilmiştir.
Norakalaki adıyla Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovreba'da adının geçmesi ve köyde orta çağda bir savaşa sahne olan kalenin bulunması, Pazaryolu'nın görece eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Eski adlarıyla Norakalaki veya Norgah, erken ve geç orta çağda Gürcü idaresi altında bulunuyordu. 14. yüzyılın başında Gürcistanı işgale girişen Türkmen beyi Azat Musa, Gürcü Cakeli hanedanından I. Beka Cakelinin (1285-1306) oğlu Sargis tarafından 1301 veya 1302 yılında burada yenilgiye uğratılmıştır. Osmanlılar Norakalakiyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlıların eline geçmesinden yüzyılı aşkın bir süre sonra, 1642 tarihli avarız defteri kayıtlarında yerleşimde yaşayanlar hakkında bilgi verilmezken, asker ve civar köylerden kişilere ait çiftlik ve tarım arazilerinin bulunduğu belirtilmiştir. 19. yüzyılda yerleşimde sadece Müslüman halk yaşamaktaydı. 1835 yılında erkek nüfusun belirlenmesi için yapılan nüfus sayımında köyde 150 Müslüman erkek nüfus bulunmaktaydı. 1896 yılında Ahmed Şakir Paşa'nın gerçekleştirdiği ıslahat çalışmaları çerçevesinde İspir kazasının nahiyesi olan Norgah'a bağlı 63 köy bulunmaktaydı. Bu tarihte nahiye merkezinde 398 erkek nüfusu tespit edilmiştir. 1910 yılı "İspir Kazası Raporu"na göre nahiye merkezinde bir adet ibtidai mektebi bulunduğu görülmektedir. 24 Şubat 1916 yılında Ruslar ilçeyi ele geçirdi. 7 Kasım 1917'deki Bolşevik İhtilali'nden sonra çözülmeye başlayan Rus cephelerine yerleşen Ermeniler, bölgede kanlı çatışmaların yaşanmasına neden olmuşlardır. Yöre, 25 Şubat 1918'de Millî Kurtuluşunu gerçekleştirmiş ve Türk idaresine kavuşmuştur. Pazaryolu'nda Orta Norgah (Kümbettepe) olarak bilinen yerleşimin hemen yanında küçük bir kayanın üzerinde, harç kullanılarak inşa edilmiş bir kale bulunmaktadır. Bu kaleden çok az kalıntı günümüze ulaşmıştır. Gürcü hükümdar I. Beka Cakeli'in oğlu Sragis'in Azat Musa'yı yenerek ele geçirdiği kalenin bu kale olduğu tahmin edilmektedir.
tr.wikipedia.org'dan alıntıdır.
Norakalaki adıyla Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovreba'da adının geçmesi ve köyde orta çağda bir savaşa sahne olan kalenin bulunması, Pazaryolu'nın görece eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Eski adlarıyla Norakalaki veya Norgah, erken ve geç orta çağda Gürcü idaresi altında bulunuyordu. 14. yüzyılın başında Gürcistanı işgale girişen Türkmen beyi Azat Musa, Gürcü Cakeli hanedanından I. Beka Cakelinin (1285-1306) oğlu Sargis tarafından 1301 veya 1302 yılında burada yenilgiye uğratılmıştır. Osmanlılar Norakalakiyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlıların eline geçmesinden yüzyılı aşkın bir süre sonra, 1642 tarihli avarız defteri kayıtlarında yerleşimde yaşayanlar hakkında bilgi verilmezken, asker ve civar köylerden kişilere ait çiftlik ve tarım arazilerinin bulunduğu belirtilmiştir. 19. yüzyılda yerleşimde sadece Müslüman halk yaşamaktaydı. 1835 yılında erkek nüfusun belirlenmesi için yapılan nüfus sayımında köyde 150 Müslüman erkek nüfus bulunmaktaydı. 1896 yılında Ahmed Şakir Paşa'nın gerçekleştirdiği ıslahat çalışmaları çerçevesinde İspir kazasının nahiyesi olan Norgah'a bağlı 63 köy bulunmaktaydı. Bu tarihte nahiye merkezinde 398 erkek nüfusu tespit edilmiştir. 1910 yılı "İspir Kazası Raporu"na göre nahiye merkezinde bir adet ibtidai mektebi bulunduğu görülmektedir. 24 Şubat 1916 yılında Ruslar ilçeyi ele geçirdi. 7 Kasım 1917'deki Bolşevik İhtilali'nden sonra çözülmeye başlayan Rus cephelerine yerleşen Ermeniler, bölgede kanlı çatışmaların yaşanmasına neden olmuşlardır. Yöre, 25 Şubat 1918'de Millî Kurtuluşunu gerçekleştirmiş ve Türk idaresine kavuşmuştur. Pazaryolu'nda Orta Norgah (Kümbettepe) olarak bilinen yerleşimin hemen yanında küçük bir kayanın üzerinde, harç kullanılarak inşa edilmiş bir kale bulunmaktadır. Bu kaleden çok az kalıntı günümüze ulaşmıştır. Gürcü hükümdar I. Beka Cakeli'in oğlu Sragis'in Azat Musa'yı yenerek ele geçirdiği kalenin bu kale olduğu tahmin edilmektedir.
tr.wikipedia.org'dan alıntıdır.