Eğil ilçesi, tarih öncesi dönemlerden başlayıp, pek çok medeniyetlere beşiklik etmiştir. Orta Paleolitik Çağda (MÖ 20.000-15.000) açık hava yerleşmelerinin olduğu, 1946 yılında bu bölgede yapılan basit kazılardan anlaşılmaktadır. Sonraki dönemlerde insanların daha çok mağaralarda kaldıkları toplayıcılık ve avcılığın geçimi sağlamada yegane yol olduğu bilinmektedir. Eğildeki birçok mağaranın Ortataş çağından kalmış olduğu anlaşılmaktadır.Şevket BEYSANOĞLU eserinde; Eğili de içine alan kuzey bölgesinin adının Sophane olduğunu ifade etmektedir.Eğil; çeşitli medeniyet ve dönemlerde değişik adlarla anılmıştır.
Urartular; Supani, veya Supa, Romalılar döneminde; Arkochthiokerta, Artagigarta, Bizanslılar Döneminde; Banaz, Basilon, Phrourion daha sonra da İngila adını vermişler.Eğil Bölgesi İngilen/İngiline, Encil, Geil, Ekle, Agel adları şeklinde geçer.Eğilin adı Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Gel biçiminde geçmektedir. Bölgede yaşayan insanların bir bölümü, bugün hala Gel biçiminde, diğer bir bölümü de Ekle biçiminde kullanmaktadır. Şeref Hanın Şerefname adlı eserinde, Eğille ilgili şöyle bir bilgi mevcuttur.Bu Eğil, eğik bir kemer üzerinde kurulmuş, sağlam bir kaledir ve o kadar yüksektir ki; ona bakan herkese korku ve vehim hakim olur. Halkın ağzında ve dilinde dolaşan söylentiye göre, Allahın velilerinden biri oradan geçerken o kemere işaret edip Türkçe olarak Eğil demiş bunun üzerine kemer Allahın izniyle eğilmiş ve eğik bir durum olmuştur. Bugünkü Eğil ismi bu olaydan sonra Eğil olarak değişmiş olabilir.
Eğil, MÖ 3500-1260 yılları arasında Subarular, Huriler, Mitannilerin egemenliğinde kalmıştır. Asur Krallarından I. Adad- Nirari (MÖ 1310-1281)nin Mitanni ülkesine saldırarak, Mitanni Kralı I. Sattura ile oğlu Vasattayı yendiğini Asur tabletlerinde belirtilmiştir. (Beysanoğlu) Asurlular, 1260-606 yılları arasında bu bölgede uzun süre egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Eğil Kalesi bu dönemlerde yapılmış olabilir.
Eğilin yakın tarihini el aldığımızda ise 1936 Diyarbakırın merkez nahiyelerinden biri olmuştur. 4 Ocak 1936 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan, 3197 sayılı kanunla Diyarbakır iline bağlı bir ilçe haline getirilmiştir. Ancak, 1939 yılında ilçe teşkilatı Eğilden şimdiki Diyarbakırın Dicle ilçesine nakl edilmiştir. O zamana kadar Eğile bağlı bir köy olan Dicle ilçe yapılmıştır.İlçe olan Eğilde bucak yapılmıştır.Ve Dicleye bağlanmıştır.Diclenin adı Eğil ilçesi olmuştur.Eğilin adı da Dicle Bucağı olmuştur. 11 yıl süren bu uygulamadan sonra, 18 Aralık 1951 günlü Resmi Gazetede yayınlanan 5851 sayılı kanunla, Diyarbakır iline bağlı Eğil ilçesinin adı Dicle ve bu ilçeye bağlı Dicle bucağının adı da Eğil olarak değiştirilmek suretiyle bu karışık durum düzeltilmiştir. 1957de Eğil bucağı, Dicleden ayrılarak Diyarbakır merkez ilçesine bağlanmıştır. 4 Temmuz 1987 tarih ve 3392 sayılı kanun ile de Eğil, Diyarbakıra bağlı bir ilçe olmuştur.
Urartular; Supani, veya Supa, Romalılar döneminde; Arkochthiokerta, Artagigarta, Bizanslılar Döneminde; Banaz, Basilon, Phrourion daha sonra da İngila adını vermişler.Eğil Bölgesi İngilen/İngiline, Encil, Geil, Ekle, Agel adları şeklinde geçer.Eğilin adı Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Gel biçiminde geçmektedir. Bölgede yaşayan insanların bir bölümü, bugün hala Gel biçiminde, diğer bir bölümü de Ekle biçiminde kullanmaktadır. Şeref Hanın Şerefname adlı eserinde, Eğille ilgili şöyle bir bilgi mevcuttur.Bu Eğil, eğik bir kemer üzerinde kurulmuş, sağlam bir kaledir ve o kadar yüksektir ki; ona bakan herkese korku ve vehim hakim olur. Halkın ağzında ve dilinde dolaşan söylentiye göre, Allahın velilerinden biri oradan geçerken o kemere işaret edip Türkçe olarak Eğil demiş bunun üzerine kemer Allahın izniyle eğilmiş ve eğik bir durum olmuştur. Bugünkü Eğil ismi bu olaydan sonra Eğil olarak değişmiş olabilir.
Eğil, MÖ 3500-1260 yılları arasında Subarular, Huriler, Mitannilerin egemenliğinde kalmıştır. Asur Krallarından I. Adad- Nirari (MÖ 1310-1281)nin Mitanni ülkesine saldırarak, Mitanni Kralı I. Sattura ile oğlu Vasattayı yendiğini Asur tabletlerinde belirtilmiştir. (Beysanoğlu) Asurlular, 1260-606 yılları arasında bu bölgede uzun süre egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Eğil Kalesi bu dönemlerde yapılmış olabilir.
Eğilin yakın tarihini el aldığımızda ise 1936 Diyarbakırın merkez nahiyelerinden biri olmuştur. 4 Ocak 1936 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan, 3197 sayılı kanunla Diyarbakır iline bağlı bir ilçe haline getirilmiştir. Ancak, 1939 yılında ilçe teşkilatı Eğilden şimdiki Diyarbakırın Dicle ilçesine nakl edilmiştir. O zamana kadar Eğile bağlı bir köy olan Dicle ilçe yapılmıştır.İlçe olan Eğilde bucak yapılmıştır.Ve Dicleye bağlanmıştır.Diclenin adı Eğil ilçesi olmuştur.Eğilin adı da Dicle Bucağı olmuştur. 11 yıl süren bu uygulamadan sonra, 18 Aralık 1951 günlü Resmi Gazetede yayınlanan 5851 sayılı kanunla, Diyarbakır iline bağlı Eğil ilçesinin adı Dicle ve bu ilçeye bağlı Dicle bucağının adı da Eğil olarak değiştirilmek suretiyle bu karışık durum düzeltilmiştir. 1957de Eğil bucağı, Dicleden ayrılarak Diyarbakır merkez ilçesine bağlanmıştır. 4 Temmuz 1987 tarih ve 3392 sayılı kanun ile de Eğil, Diyarbakıra bağlı bir ilçe olmuştur.
ditav.org'dan alıntıdır.