Suluova ismi Miladın ilk yıllarında Arguma (Sulakyurt) olarak geçer. 13. yüzyılın sonlarında Alaflı ismini alır. 1902 yılında Suluca ismiyle nahiye olur. 1946 yılında SULUOVA ismini almıştır. 1957 yılında ilçe olduktan sonra hızla gelişen bir yerleşim merkezi haline gelmiştir. Suluova Amasyanın kuzey batısında olup, Amasya'ya 25 Km. uzaklıktadır. İlçemiz, Amasya ilimizle tarihi boyunca aynı kaderi paylaşmıştır. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi Samsundan başlayıp, Suluovada sona eren bir geçitler dizisi üzerinden Anadoluya ve Batıya ulaşmaktadır. Suluova İlçesi, aynı zamanda Taşova, Erbaa, Niksar, Reşadiye ve Kelkit Vadisi olarak İrana kadar devam eden eski kervan yolu ve şimdiki E-80 uluslararası transit karayolu üzerinde bulunmaktadır. Suluovanın tarihi M.Ö. 2000li yıllara dayanmaktadır.Doğukent denilen mahallede bulunan Kümbettepede Alman Arkeolog Walterin yaptığı kazılar sonucu çıkan tuğla ve taş parçaları Suluovanın tarihinin Kalkolitik Çağ Hititler devrine kadar dayandığını göstermektedir.
M.Ö. 2000li yıllarda Amasyanın kurucusu Amazonlardan Amashandır. Hitit Türkleriyle Anadolu bitişik yaşamışlardır. Amazonlar daha sonraları Frikler tarafından yıkılmışlardır. Amazonlardan sonra bölge sırasıyla Lidya, Pers, Roma, Bizans ve Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Bizanslılar döneminde Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan ve Melik Danışment Gazi , Merzifon-Amasya arasında, (Arguma) Suluova mevkiinde 1101 yılında Haçlı Ordularıyla savaşmış, Haçlı Orduları yenilmiş ve kaçmıştır. Bizanslılar savaşta kaybetmiş oldukları yerleri almak için General Karidis komutasında Trabzona çıkmış ve oradan Anadolu içlerine ilerlemeye başlamıştır. Amasya Emiri İsmail Gazi Suluovada Fr.Alman Haçlı Ordularıyla savaşmış, İsmail Gazi ve maiyeti yenilerek dağlara çıkmıştır. 1109 yılında Amasyaya giren Haçlı Orduları, Frenk Bağları ile Ziyaret Kasabasının bulunduğu yere yerleşmişlerdir. Amasyaya büyük tahribat yapmışlar, taş taş üstünde koymamışlardır. 3 ay boyunca burada kalan Haçlılar geldikleri yere geri dönmüşlerdir. Anadoluda Türk Birliği kurulduktan sonra Amasya ve çevresi Selçuklular zamanında büyük imar görmüştür.
Selçuklulardan sonra doğudan gelen Türk göçmenler Anadoluya iskana devam etmişlerdir. Bunların bir kısmı (Arguma) Suluova çevresindeki köylere yerleşmişlerdir. Suluova, Osmanlı Devletinde askeri birlik olan Yeniçerilerin kurulduğu ve adının verildiği yer olarak da tarihe geçmiştir. Necip Fazıl Kısakürek bu tarihi olayı Yeniçeri isimli eserinde şöyle nakletmektedir. 1326 yılında Saluca Karahöyük Kümbettepe de Hacı Bektaş-ı Veli çadırında kalırken Osmanlı Devletinin II. Sultanı Orhan Gazi bir grup yeni askeriyle gelir, Hacı Bektaş-ı Velinin elini öper. Ona yeni kurduğu askerleri gösterir. Hacı Bektaş-ı Veliden yeni askere isim konmasını ister. Hacı Bektaş-ı Veli, askerlerin YENİÇERİ ismini almasını söyler ve onlara dua eder. Orhan Gazi Hacı Bektaş-ı Velinin elini öperek Yeniçerilerle Bursaya döner. Amasya ve yöresi 1386 yılında Amasya Ertene Beyliğinin Osmanlı Devleti ile birleşmesi sonucu Osmanlı idaresine girer. Timurla yaptığı Ankara Savaşını kaybeden Yıldırım Beyazit, esir düşer. Böylece Osmanlı Devletinde Fetret Devri başlar. Timur, Tacettin Kara Devlet Şahı Amasyaya Vali olarak atar. Ordusuyla Hakala (Yolpınar) köyü önüne gelen Tacettin Kara Devlet Şah Amasyaya sokulmaz. (Arguma) Suluova nahiyesine gelerek orada konaklar. Vali, Kaymakam, Yakup Paşa ve Amasyanın ileri gelenleri toplanırlar. Ladik, Vezirköprü, Mecitözü Kaymakamları ile birleşerek Tacettin Kara Devlet Şaha karşı büyük bir güç oluştururlar. Amasyalılar Timurun özel fermanını dinlemezler. Olaya son derece kızan Timur, oğlu Kara Mehmet Sultan ve hocası Numeddin Abdulcebbar El Mutezili Amasyaya gönderir. Yapılan imtihanda Gümüşlü Zade Pir Secaaddin İlyas Çelebi sorulan 10 soruya tam cevap vererek Amasyayı büyük bir yağma ve felaketten kurtarır. Kara Mehmet Sultan Şemseddin Şadgedi Beyi vali tayin eder.(1402)
Timurun gönderdiği heyet Amasyadan ayrılmasına rağmen Kara Devlet Şah Hakale köyünden ayrılmaz. Amasyanın ileri gelenleri toplanarak, Boluda bulunan Mehmet Çelebiye heyet göndererek yardım isterler. Yardıma gelen Mehmet Çelebi Suluova yakınlarında yapılan savaşta Kara Devlet Şahı öldürüp, kuvvetlerini dağıtarak 1402 yılında Amasya Emiri olur. Osmanlı hakimiyeti sırasında Amasyanın dört nahiyesi vardı. Birisi bugünkü Yolpınar köyüdür. Bu köyün doğu tarafından bugün bir kısmı mevcut Kasımbey medresesi vardır. Bu medrese Amasyanın genel medresesi arasında çok meşhur olmuş, ilk kırk medrese arasında anılmıştır. Ayrıca köyün içinde bugün kalıntısına rastlanmayan Hacı Bey Zade Muhyiddin Medresesinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Köyün güney batısında bulunan zaviye ise Seyyid Necmettin Yahya Rıfai tarafından 1348 yılında yaptırılmıştır.
www.suluova.gov.tr'dan alıntıdır.
M.Ö. 2000li yıllarda Amasyanın kurucusu Amazonlardan Amashandır. Hitit Türkleriyle Anadolu bitişik yaşamışlardır. Amazonlar daha sonraları Frikler tarafından yıkılmışlardır. Amazonlardan sonra bölge sırasıyla Lidya, Pers, Roma, Bizans ve Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Bizanslılar döneminde Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan ve Melik Danışment Gazi , Merzifon-Amasya arasında, (Arguma) Suluova mevkiinde 1101 yılında Haçlı Ordularıyla savaşmış, Haçlı Orduları yenilmiş ve kaçmıştır. Bizanslılar savaşta kaybetmiş oldukları yerleri almak için General Karidis komutasında Trabzona çıkmış ve oradan Anadolu içlerine ilerlemeye başlamıştır. Amasya Emiri İsmail Gazi Suluovada Fr.Alman Haçlı Ordularıyla savaşmış, İsmail Gazi ve maiyeti yenilerek dağlara çıkmıştır. 1109 yılında Amasyaya giren Haçlı Orduları, Frenk Bağları ile Ziyaret Kasabasının bulunduğu yere yerleşmişlerdir. Amasyaya büyük tahribat yapmışlar, taş taş üstünde koymamışlardır. 3 ay boyunca burada kalan Haçlılar geldikleri yere geri dönmüşlerdir. Anadoluda Türk Birliği kurulduktan sonra Amasya ve çevresi Selçuklular zamanında büyük imar görmüştür.
Selçuklulardan sonra doğudan gelen Türk göçmenler Anadoluya iskana devam etmişlerdir. Bunların bir kısmı (Arguma) Suluova çevresindeki köylere yerleşmişlerdir. Suluova, Osmanlı Devletinde askeri birlik olan Yeniçerilerin kurulduğu ve adının verildiği yer olarak da tarihe geçmiştir. Necip Fazıl Kısakürek bu tarihi olayı Yeniçeri isimli eserinde şöyle nakletmektedir. 1326 yılında Saluca Karahöyük Kümbettepe de Hacı Bektaş-ı Veli çadırında kalırken Osmanlı Devletinin II. Sultanı Orhan Gazi bir grup yeni askeriyle gelir, Hacı Bektaş-ı Velinin elini öper. Ona yeni kurduğu askerleri gösterir. Hacı Bektaş-ı Veliden yeni askere isim konmasını ister. Hacı Bektaş-ı Veli, askerlerin YENİÇERİ ismini almasını söyler ve onlara dua eder. Orhan Gazi Hacı Bektaş-ı Velinin elini öperek Yeniçerilerle Bursaya döner. Amasya ve yöresi 1386 yılında Amasya Ertene Beyliğinin Osmanlı Devleti ile birleşmesi sonucu Osmanlı idaresine girer. Timurla yaptığı Ankara Savaşını kaybeden Yıldırım Beyazit, esir düşer. Böylece Osmanlı Devletinde Fetret Devri başlar. Timur, Tacettin Kara Devlet Şahı Amasyaya Vali olarak atar. Ordusuyla Hakala (Yolpınar) köyü önüne gelen Tacettin Kara Devlet Şah Amasyaya sokulmaz. (Arguma) Suluova nahiyesine gelerek orada konaklar. Vali, Kaymakam, Yakup Paşa ve Amasyanın ileri gelenleri toplanırlar. Ladik, Vezirköprü, Mecitözü Kaymakamları ile birleşerek Tacettin Kara Devlet Şaha karşı büyük bir güç oluştururlar. Amasyalılar Timurun özel fermanını dinlemezler. Olaya son derece kızan Timur, oğlu Kara Mehmet Sultan ve hocası Numeddin Abdulcebbar El Mutezili Amasyaya gönderir. Yapılan imtihanda Gümüşlü Zade Pir Secaaddin İlyas Çelebi sorulan 10 soruya tam cevap vererek Amasyayı büyük bir yağma ve felaketten kurtarır. Kara Mehmet Sultan Şemseddin Şadgedi Beyi vali tayin eder.(1402)
Timurun gönderdiği heyet Amasyadan ayrılmasına rağmen Kara Devlet Şah Hakale köyünden ayrılmaz. Amasyanın ileri gelenleri toplanarak, Boluda bulunan Mehmet Çelebiye heyet göndererek yardım isterler. Yardıma gelen Mehmet Çelebi Suluova yakınlarında yapılan savaşta Kara Devlet Şahı öldürüp, kuvvetlerini dağıtarak 1402 yılında Amasya Emiri olur. Osmanlı hakimiyeti sırasında Amasyanın dört nahiyesi vardı. Birisi bugünkü Yolpınar köyüdür. Bu köyün doğu tarafından bugün bir kısmı mevcut Kasımbey medresesi vardır. Bu medrese Amasyanın genel medresesi arasında çok meşhur olmuş, ilk kırk medrese arasında anılmıştır. Ayrıca köyün içinde bugün kalıntısına rastlanmayan Hacı Bey Zade Muhyiddin Medresesinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Köyün güney batısında bulunan zaviye ise Seyyid Necmettin Yahya Rıfai tarafından 1348 yılında yaptırılmıştır.
www.suluova.gov.tr'dan alıntıdır.