Forumzar.Com
Türkiye tarihinde birçok ekonomik kriz vardır. Bu krizlerin Türkiye için en tehlikeli ve etkili olduğu dönem 1970- 1980 dönemidir. Dolayısıyla temelde incelenmesi gereken ekonomik krizler bu dönemlerde yaşananlardır.
1974 Ekonomik Krizi (Birinci Petrol Krizi)
14 Ekim 1973’te yapılan genel seçimlerinde Bülent Ecevit önderliğindeki CHP ve MSP koalisyon hükümet oluşturur. Tam olarak bu dönemlerde de Kıbrıs konusu çok tartışılmakta ve Kıbrıs’ta Türklerin büyük zulme maruz kaldıkları düşünülmektedir. Gizli bir askeri harekat hazırılığı yapılmaktadır ve Kıbrıs’a birincisi 20 Temmuz 1974’te ikincisi 16 Ağustos 1974’te olmak üzere iki farklı askeri harekat düzenlenir. Bu harekât başarıyla sonuçlanır ancak bu harekât Türkiye’nin başını derde sokar. Başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülke bu harekata karşı oldukları için Türkiye’ye bir ekonomik ambargo planı uygular.
Bu ambargonun temelinde yurtdışından alınan tüm askeri malzemelere yapılmış ambargo vardır. Bu ambargo NATO çerçevesinde bütün askeri ürünlere yapılan büyük zamları kapsar. Aynı yıllarda Arap ülkelerinin yani Dünya Petrol İhraç Eden Ülkeler Organizasyon’unun (OPEC) İsrail’le olan savaşlarının da bir sonucu olarak, petrolün fiyatına çok büyük bir zam yapar. Petrolün fiyatı yaklaşık 4 katına çıkar ve bu ambargo Türkiye’yi de çok kötü bir şekilde etkiler. Çoğu ülke petrol tasarrufu yapmaya çalışırken Türkiye sübvansiyon verir ve tüketimi arttırır. Dış ticaret açığı 769 milyon dolardan 2.3 milyar dolara yükselir. Bütçe 303 milyon dolar açık verir. Başta turizm sektörü olmak üzere bütün sektörlerde ve maaşlarda bir gerileme yaşar. Hükümet yeni bir krize girer.
1977 – 1978 Ekonomik Krizi
1977 yılında Türkiye’nin, 1970 yılında yaklaşık 2 milyar dolar olan dış borcu beklenmeyen şekilde yaklaşık olarak 10 miyar dolara çıkar çünkü dönemin hükümetleri kaynakları dengesiz ve gelişi güzel kullanır. Yani mantıklı bir ekonomi politikası uygulanmaz ve bu ekonomi politikası tüketimi ve ithalatı aşırı bir şekilde arttırmakla birlikte sabit yatırımları da yükseltir. 1978 yılına gelindiğinde ise kısa vadeli borçların toplam borçlara oranı % 50’leri geçer ve zaten büyük bir borç yatağı içerisinde bulunan Türkiye daha da zorlanır ve 1978 yılında kriz patlak verir. Bu dönemde zararın azaltılması ve krizin etkilerinin yumuşatılması amacıyla iki kez Türk Lirası devalüe edilir. Türk Lirası 21 Eylül 1977 yılında Süleyman Demirel öncülüğünde % 10, 1 Mart 1978 yılında ise Bülent Ecevit başkanlığında yaklaşık % 30 oranında devalüe edilir.
1979 – 1980 Ekonomik Krizi (İkinci Petrol Krizi)
1979 yılında, OPEC tarafından 1974 yılında yapılan 4 katlık petrol zammına benzeyen bir zam yapılır. Petrolün fiyatı % 150 katına çıkar ve bu Türkiye’yi beklenenin çok üzerinde bir zarara uğratır çünkü Türkiye zaten 1970’li yıların başından itibaren ekonomik kriz havasından uzaklaşamamıştır. Hatta çoğu temel tüketim maddeleri bile karaborsaya düşer. İşsizlik oranı % 20’lere kadar yükselir. Enflasyon % 63,9’a yükselir. Devletin enflasyonu kontrol altına alması için 24 Ocak Kararları yürürlüğe konulur. Bu kararlar doğrultusunda Türk Lirası % 48,6 oranında devalüe edilir. Aynı yıl 12 Eylül 1980 darbesi gerçekleşir ve askeri yönetimde bu ekonomik kararları onaylar. Alınan 24 Ocak Kararları sonucunda 1978 yılında 2,3 milyar dolar olan ihracat 1987 yılında 5,7 milyar dolar olarak tespit edilir.
Sonuç olarak Türkiye dünyadaki diğer devletler gibi birçok yerel ve global ekonomik krize girmiştir. Bu krizler içerisinde en etkili olanlar ise global olarak özellikle 1970- 1980 yılları arasında yaşanmış, dünyadaki en yaygın ve en etkili krizler arasında olan kaynak yani petrol krizleridir.
Türkiye tarihinde birçok ekonomik kriz vardır. Bu krizlerin Türkiye için en tehlikeli ve etkili olduğu dönem 1970- 1980 dönemidir. Dolayısıyla temelde incelenmesi gereken ekonomik krizler bu dönemlerde yaşananlardır.
1974 Ekonomik Krizi (Birinci Petrol Krizi)
14 Ekim 1973’te yapılan genel seçimlerinde Bülent Ecevit önderliğindeki CHP ve MSP koalisyon hükümet oluşturur. Tam olarak bu dönemlerde de Kıbrıs konusu çok tartışılmakta ve Kıbrıs’ta Türklerin büyük zulme maruz kaldıkları düşünülmektedir. Gizli bir askeri harekat hazırılığı yapılmaktadır ve Kıbrıs’a birincisi 20 Temmuz 1974’te ikincisi 16 Ağustos 1974’te olmak üzere iki farklı askeri harekat düzenlenir. Bu harekât başarıyla sonuçlanır ancak bu harekât Türkiye’nin başını derde sokar. Başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülke bu harekata karşı oldukları için Türkiye’ye bir ekonomik ambargo planı uygular.
Bu ambargonun temelinde yurtdışından alınan tüm askeri malzemelere yapılmış ambargo vardır. Bu ambargo NATO çerçevesinde bütün askeri ürünlere yapılan büyük zamları kapsar. Aynı yıllarda Arap ülkelerinin yani Dünya Petrol İhraç Eden Ülkeler Organizasyon’unun (OPEC) İsrail’le olan savaşlarının da bir sonucu olarak, petrolün fiyatına çok büyük bir zam yapar. Petrolün fiyatı yaklaşık 4 katına çıkar ve bu ambargo Türkiye’yi de çok kötü bir şekilde etkiler. Çoğu ülke petrol tasarrufu yapmaya çalışırken Türkiye sübvansiyon verir ve tüketimi arttırır. Dış ticaret açığı 769 milyon dolardan 2.3 milyar dolara yükselir. Bütçe 303 milyon dolar açık verir. Başta turizm sektörü olmak üzere bütün sektörlerde ve maaşlarda bir gerileme yaşar. Hükümet yeni bir krize girer.
1977 – 1978 Ekonomik Krizi
1977 yılında Türkiye’nin, 1970 yılında yaklaşık 2 milyar dolar olan dış borcu beklenmeyen şekilde yaklaşık olarak 10 miyar dolara çıkar çünkü dönemin hükümetleri kaynakları dengesiz ve gelişi güzel kullanır. Yani mantıklı bir ekonomi politikası uygulanmaz ve bu ekonomi politikası tüketimi ve ithalatı aşırı bir şekilde arttırmakla birlikte sabit yatırımları da yükseltir. 1978 yılına gelindiğinde ise kısa vadeli borçların toplam borçlara oranı % 50’leri geçer ve zaten büyük bir borç yatağı içerisinde bulunan Türkiye daha da zorlanır ve 1978 yılında kriz patlak verir. Bu dönemde zararın azaltılması ve krizin etkilerinin yumuşatılması amacıyla iki kez Türk Lirası devalüe edilir. Türk Lirası 21 Eylül 1977 yılında Süleyman Demirel öncülüğünde % 10, 1 Mart 1978 yılında ise Bülent Ecevit başkanlığında yaklaşık % 30 oranında devalüe edilir.
1979 – 1980 Ekonomik Krizi (İkinci Petrol Krizi)
1979 yılında, OPEC tarafından 1974 yılında yapılan 4 katlık petrol zammına benzeyen bir zam yapılır. Petrolün fiyatı % 150 katına çıkar ve bu Türkiye’yi beklenenin çok üzerinde bir zarara uğratır çünkü Türkiye zaten 1970’li yıların başından itibaren ekonomik kriz havasından uzaklaşamamıştır. Hatta çoğu temel tüketim maddeleri bile karaborsaya düşer. İşsizlik oranı % 20’lere kadar yükselir. Enflasyon % 63,9’a yükselir. Devletin enflasyonu kontrol altına alması için 24 Ocak Kararları yürürlüğe konulur. Bu kararlar doğrultusunda Türk Lirası % 48,6 oranında devalüe edilir. Aynı yıl 12 Eylül 1980 darbesi gerçekleşir ve askeri yönetimde bu ekonomik kararları onaylar. Alınan 24 Ocak Kararları sonucunda 1978 yılında 2,3 milyar dolar olan ihracat 1987 yılında 5,7 milyar dolar olarak tespit edilir.
Sonuç olarak Türkiye dünyadaki diğer devletler gibi birçok yerel ve global ekonomik krize girmiştir. Bu krizler içerisinde en etkili olanlar ise global olarak özellikle 1970- 1980 yılları arasında yaşanmış, dünyadaki en yaygın ve en etkili krizler arasında olan kaynak yani petrol krizleridir.